Een beetje integer bestaat niet

zaterdag 23 februari 2013

Politieke affaires in Nederland

Gaat er eigenlijk nog wel eens een week voorbij zonder politieke affaires? De afgelopen maanden waren de corruptieschandalen rond de VVD’ers Ton Hooijmaijers en Jos van Rey uitgebreid in het nieuws, kwam staatssecretaris van Financiën Frans Weekers in het nauw door zijn vriendschap met Van Rey, trad PvdA-staatssecretaris Co Verdaas af wegens een bonnetjesaffaire, arresteerde de politie ex-PVV-raadslid Arnoud van Doorn wegens het lekken van geheime stukken en drugshandel, stapte Theo Maas op als PvdA-bestuurder in Breda na diefstal van een kerstpakket in een bejaardentehuis, was er een rel over de zakelijke belangen van Henk Krol bij zijn partij 50Plus en werd er een onderzoek gestart tegen CDA’er Fons Jacobs omdat hij als burgemeester van Helmond waarschijnlijk vertrouwelijke informatie heeft gelekt.

Al die affaires hebben het vertrouwen in Nederlandse politici en bestuurders uitgehold. Nergens in Europa staan burgers zo wantrouwend tegenover politici als hier, zo bleek uit een internationaal onderzoek dat communicatiebureau Edelman in januari publiceerde. De belangrijkste redenen voor het verminderde vertrouwen in de overheid zijn incompetentie en fraude. De inkt van dat persbericht was nog niet droog toen bleek dat tientallen Kamerleden zich niet aan de regels hielden bij het melden van bijverdiensten en nevenfuncties. Als verdediging voerden de parlementariërs aan dat ze de regels niet goed kenden. De voorzitter van de Tweede Kamer, Anouschka van Miltenburg, reageerde laconiek in een interview met het Algemeen Dagblad. Natuurlijk moeten parlementariërs zich ‘net zoals alle burgers’ aan de wet houden, maar: ‘Ik ga niet als een politieagent achter leden aan en ik ga geen ambtenaren op Kamerleden afsturen.’ Volgens VVD’er Van Miltenburg is het een bewuste keuze om de controle aan de publieke opinie over te laten. ‘Dat is een mooie en belangrijke taak voor journalisten.’

Niet erg streng

Het publicitaire slagveld van de afgelopen maanden overziend vallen drie dingen op: er zijn nogal wat sjoemelende politici in Nederland, het zijn opvallend vaak VVD’ers en Nederlandse politici zijn niet erg streng voor zichzelf. Alle genoemde schandalen zijn ontdekt door justitie of door de media, waarna het vaak heel lang duurde voordat de betrokkene aftrad of de partijleiding ingreep – als er al ingegrepen werd.

Is dat toeval, of gaat het om een structureel probleem? Om die vraag te beantwoorden, hebben we geprobeerd om álle affaires van de afgelopen dertig jaar waarbij de persoonlijke integriteit van politici in het geding was op een rij te zetten. Daarvoor doorzochten we media-archieven en spraken met experts (zie p. 31 voor de verantwoording van het onderzoek). Tijdens het onderzoek bleek dat wetenschappers op de Erasmus Universiteit en de Vrije Universiteit (onder leiding van de hoogleraren Muel Kaptein en Leo Huberts) al langer met zo’n lijst bezig waren.

We besloten die twee onderzoeken te combineren. Dat leverde een lijst op van 216 affaires uit de afgelopen dertig jaar. De top-5 bestaat uit: VVD: 47 affaires, CDA: 43, PvdA: 40, PVV: 15 en Groen-Links: 11 (zie kader p. 28). De affaires verschillen van bijna lachwekkend (Albert Kok van de Christen-Unie die aftrad als wethouder van Oldebroek omdat hij op zijn werk naar internetporno had gekeken) tot buitengewoon ernstig (VVD-wethouder te Maarssen Sjoerd Swane die veroordeeld werd tot twee jaar cel wegens corruptie, valsheid in geschrifte en belastingfraude). Omdat de affaires zo ongelijksoortig zijn, geeft een simpele optelsom een vertekend beeld: een strafrechtelijke veroordeling wegens fraude telt dan even zwaar mee als stiekem porno kijken. Een goede maat om de ‘zwaarte’ van een affaire vast te stellen, is om te kijken of politie en justitie (of de FIOD) de zaak in onderzoek hebben genomen en of er een veroordeling uit is voortgekomen.

Langs die lat gelegd verandert het beeld dramatisch. Bij de VVD liepen tien mensen tegen het strafrecht aan, van wie acht de laatste jaren. De VVD heeft zeven (ex-)politici die strafrechtelijk veroordeeld zijn: René Waas, Patricia Remak, Sjoerd Swane, Ton van der Schans, Stan Klijnhout, Piet Neus en Gé Craenen. Berthold Ziengs, Jos van Rey en Ton Hooijmaijers zijn onderwerp van een strafrechtelijk onderzoek.”. De VVD heeft vijf (ex-)politici die strafrechtelijk veroordeeld zijn: René Waas, Patricia Remak, Sjoerd Swane, Ton van der Schans en Stan Klijnhout. Berthold Ziengs, Jos van Rey en Ton Hooijmaijers zijn onderwerp van een strafrechtelijk onderzoek. Bij de PVV kregen maar liefst negen mensen met het strafrecht te maken: Dion Graus, Eric Lucassen, Jhim van Bemmel, Hero Brinkman, James Sharpe, Marcial Hernandez, Gidi Markuszower, Martijn Hurks, Arnoud van Doorn en Daniël van der Stoep. De aanklacht wegens mishandeling tegen Graus werd geseponeerd, hij is de enige van de omstreden PVV-Kamerleden die bij de laatste verkiezingen weer op de lijst mocht.

Geen van de andere partijen komt ook maar in de buurt met zaken van deze strafrechtelijke zwaarte, die bovendien zo recent zijn. Vooral de lange lijst van de nog jonge PVV is opvallend: Wilders stapte pas in 2004 uit de VVD. Op flinke afstand van de kopgroep volgen CDA, PvdA en GroenLinks. Laatstgenoemde partij wordt achtervolgd door het ‘loony left’-verleden van sommige leden: de afgelopen jaren kwamen Kamerlid Wijnand Duyvendak en senator Sam Pormes in opspraak omdat (gewelddadige) acties uit het verleden hen achtervolgden. Opvallend is ook dat de tientallen kleine lokale partijen samen goed zijn voor 36 affaires in gemeentes. Lokale partijen missen de ervaring en de discipline van de grotere partijen en zijn extra kwetsbaar voor avonturiers en amateurs.

Het is niet verrassend dat de grote partijen de meeste affaires hebben. Dat is een kwestie van statistiek: wie veel bestuurders levert, zal onvermijdelijk vaker probleemgevallen binnen de gelederen hebben. Maar er zijn wel flinke onderlinge verschillen tussen de grote partijen. Bij PvdA en CDA neemt het aantal affaires na een piek rond 2007 af en stabiliseert rond de vier à vijf per jaar. De onstuimige groei van de VVD weerspiegelt zich ook in een sterke toename van het aantal affaires, van drie à vier per jaar begin deze eeuw tot acht per jaar nu. Die affaires worden ook steeds ernstiger, met invallen van de FIOD, uitvoerige huiszoekingen door justitie en telefoontaps. Over die ontwikkeling binnen de VVD straks meer.

Nauwelijks vervolgd

Ruim tweehonderd affaires in dertig jaar tijd. Hoe erg is dat? Vergeleken met de vele, vele duizenden raadsleden, wethouders, gedeputeerden, parlementariërs en ministers die in die drie decennia in de Nederlandse politiek actief zijn geweest, lijken tweehonderd schuinsmarcheerders niet veel. Maar dat is een te naïeve rekensom. Veel politiek gesjoemel (corruptie, belangenverstrengeling, vertrouwelijke informatie doorgeven) betreft misdrijven waarbij alle betrokken partijen er belang bij hebben om ze stil te houden (in tegenstelling tot misdrijven als diefstal en oplichting waarbij het slachtoffer er meestal belang bij heeft om naar de politie te stappen). Er is dus onvermijdelijk een dark number, een onbekende hoeveelheid integriteitsschendingen die niet ontdekt worden.

‘Die statistieken zouden achterdochtig moeten maken. Er worden in Nederland nauwelijks politici vervolgd,’ zegt politicoloog Nico Baakman van de Universiteit Maastricht. ‘Om posities in het openbaar bestuur wordt gevochten en dat bij een gevecht in die politieke slangenkuil de meest integere kandidaat de strijd wint, is – voorzichtig gezegd – niet vanzelfsprekend. Ik denk dat veel politici bijvoorbeeld geen idee hebben van wat een ambtsmisdrijf is.’ Daar lijkt Baakman een punt te hebben: ex-PVV’er Arnoud van Doorn beweerde dat hij niet wist dat het verboden was om vertrouwelijke informatie te lekken. Jos van Rey moest aftreden toen uit taps bleek dat hij vertrouwelijke informatie over de burgemeestersvacature in Roermond had doorgegeven. Dat dat een serieus ambtsmisdrijf is, lijkt niet door te dringen tot de VVD-fractie in Roermond, die Van Rey na zijn aftreden gewoon weer laat meevergaderen.

Recent onderzoek staaft Baakmans achterdocht. Volgens de ‘Monitor Integriteit Openbaar Bestuur 2012’ van het Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector (BIOS) heeft één op de tien bestuurders en ambtenaren twijfels over de integriteit van collega’s. BIOS constateert ook dat er de laatste jaren minder aandacht is voor integriteit bij de overheid. Er moeten dus (veel) meer zaken zijn dan die tweehonderd die hier vermeld staan – maar hoeveel meer is per definitie niet exact vast te stellen.

Schimmige invloed

Uit internationale enquêtes over het vóórkomen van corruptie komt Nederland steevast naar voren als een van de minst corrupte landen ter wereld: in de laatste internationale vergelijking van anti-corruptieorganisatie Transparency International staat Nederland op de negende plaats, in het respectabele gezelschap van de Scandinavische landen, Canada en Luxemburg. We doen het dus relatief goed, maar, zo waarschuwen de onderzoekers, dat is geen reden voor zelfgenoegzaamheid. Nederland heeft een aantal zwakke punten. Zo worden klokkenluiders hier nog steeds niet goed beschermd, blijft de invloed van lobbyisten rond het Binnenhof schimmig, is de benoeming van hoge ambtenaren niet transparant en doet justitie te weinig om corruptie door Nederlandse bedrijven in het buitenland aan te pakken. Die waarschuwing uitte de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) onlangs ook. Nederland moet corruptie harder aanpakken en zou er goed aan doen om de nieuwe Britse Bribery Act als voorbeeld te nemen. Er moet ook een openbaar register komen voor lobbyisten, zoals gebruikelijk in de meeste landen.

Het overstappen van politici naar de private sector is in Nederland niet goed geregeld, waardoor de schijn van belangenverstrengeling niet altijd vermeden wordt. Zo ging oud-minister van Verkeer en Waterstaat Camiel Eurlings voor KLM werken en oud-minister Ab Klink van Volksgezondheid als consultant in de zorgsector, en trad oud-staatssecretaris van Defensie Jack de Vries in dienst van het pr-bureau dat ook lobbyt voor de JSF. Een opvallend zwak punt in Nederland is ook het wetsvoorstel om de financiering van politieke partijen te regelen: dat voldoet niet aan internationale standaarden.

Partijfinanciering

Het zijn stuk voor stuk hardnekkige zwakke plekken. Leo Huberts wees daar al op in 2001 in het landenrapport over Nederland voor Transparency International. Hij wees er ook op dat de ‘politieke elite’ (ministers, parlementariërs, topambtenaren) zich altijd succesvol heeft verzet tegen strengere regels voor zichzelf. Politici verzetten zich tegen transparantie over zichzelf en er was weinig aandacht voor het vervolgen van corruptie. Die klachten zijn, twaalf jaar later, nog steeds actueel.

Het duidelijkste voorbeeld van hoe politici zichzelf met fluwelen handschoenen aanpakken is het eindeloze getrouwtrek over de partijfinanciering. Dat speelt al sinds de jaren tachtig; het CDA in Noord-Brabant bleek toen geld ontvangen te hebben van de landbouwlobby, waarna een buitengewoon taaie strijd begon om meer openheid af te dwingen. Nu, een kwart eeuw later, zijn er nog steeds geen goede regels. De enige grote partij die een principieel standpunt heeft ingenomen, is de PvdA. Haar grootste sponsor was traditioneel (met een jaarlijkse bijdrage van 85.000 gulden) Reaal, een verzekeraar die uit de vakbeweging is voortgekomen. In 2001 verbrak de PvdA de banden met Reaal, omdat de sociaal-democraten vonden dat partijen niet afhankelijk mogen zijn van het bedrijfsleven. Dat was een reactie op de vastgoedbazen die toen opdoken als sponsor bij Leefbaar Nederland en op de sterk opgevoerde sponsorwerving door de VVD. Er werd destijds wat lacherig op het besluit gereageerd, maar inmiddels zal Jeroen Dijsselbloem blij zijn dat de PvdA geen geld meer krijgt van de SNS-dochter. Dan had hij nu namelijk als PvdA-minister van Financiën de belangrijkste sponsor van zijn partij moeten redden.

De andere grote partijen hebben minder scrupules. Het CDA ontving in 2011 een ton van een bedrijf, maar wil niet meer vertellen dan dat het gaat om ‘een onderneming die adviseert over fusies, overnames en corporate finance’. De VVD haalt anoniem tonnen op via een tiental aan de partij gelieerde stichtingen. In 2010 haalde de Stichting Vrienden van de VVD (van onder anderen makelaar Cor van Zadelhoff) bijvoorbeeld een bedrag op van 465.000 euro. De PVV weigert te vertellen welke buitenlandse geldschieters er achter de partij staan. Nieuwe en (iets) strengere wetgeving ligt nu in de Eerste Kamer. De PVV heeft al openlijk aangekondigd dat ze die regels gaat ontwijken. Het parlement nam de mededeling dat een politieke partij de wet gaat overtreden voor kennisgeving aan en dichtte het lek niet.

‘Dat je dat accepteert!’ zegt Leo Huberts. ‘Geen partijdemocratie en geen transparantie, dan denk je eerder aan een bananenrepubliek.’

Goedpraten

Die houding is funest voor de geloofwaardigheid van de politiek. Politici kondigen vrijwel dagelijks ‘keiharde’ dan wel ‘spijkerharde’ maatregelen aan tegen maatschappelijke misstanden. Als dan blijkt dat Kamerleden hun eigen regels niet kennen en/of zich er niet aan houden, dan ondergraaft dat de geloofwaardigheid van de wetgevende macht.

Dat meten met twee maten is, zoals gezegd, een oud probleem. Na de beruchte ‘Beste Els’-affaire in 1996, waarbij Frits Bolkestein als commissaris van medicijnfabrikant MSD een briefje schreef aan zijn oude studievriendin Els Borst of zij als minister van Volksgezondheid niet iets kon betekenen voor het bedrijf, ontstond een discussie over de vraag of er een gedragscode voor Tweede Kamerleden moest komen. Nederland is sindsdien overspoeld met nieuwe regels en gedragscodes voor zo’n beetje elke denkbare sector, maar die gedragscode voor de Kamer is er nooit gekomen.

Juist dat typisch Nederlandse gepolder binnen politieke netwerken werkt corruptie in de hand, zo stelde corruptie-expert Willeke Slingerland onlangs in een opiniestuk in NRC Handelsblad. Slingerland schreef het meest recente rapport van Transparency International over Nederland. ‘Vanuit de media en de wetenschap was men heel positief, vanuit de ambtenarij ook,’ zegt zij. ‘Vanuit de politiek heb ik niets gehoord. Stilte. Er is geen enkele zelfreflectie. Heel interessant.’

Zo voldoet de nieuwe wet op de partijfinanciering niet aan de Europese minimumnormen, maar gaat hij toch door naar de Eerste Kamer. Het is heel makkelijk om anoniem te blijven met behulp van stichtingen of door de donatie op te delen en zo onder de meldgrens van 4500 euro te houden. Bovendien is er voor lokale afdelingen niets geregeld, terwijl daar het meeste misgaat, aldus Slingerland. Dat is een conclusie die ook in het onderzoek van Vrij Nederland en de VU naar voren komt: de meeste affaires zitten bij gemeentes. Slingerland verbaast zich erover: ‘Landelijke politici reageren niet of heel laat op lokale affaires, terwijl het een uitgelezen moment is om aan de eigen partij maar ook aan de burger te laten zien: wij nemen integriteit serieus.’

Een pijnlijk voorbeeld daarvan speelde vorig jaar bij de VVD. ‘Meer straf en minder begrip voor criminelen,’ beloofde Mark Rutte tijdens de verkiezingen. Vrijwel direct nadat de premier het campagnespotje had ingesproken, ging het al mis. Eind augustus werd VVD-raadslid René Waas uit Heumen veroordeeld tot honderdtwintig uur werkstraf en tienduizend euro boete. Waas had met zijn bedrijf valsheid in geschrifte gepleegd in rapporten over asbestvervuiling. Van VVD-fractievoorzitter Harry Smeets hoefde hij niet op te stappen: ‘Iedereen maakt wel eens een misstap in zijn leven.’ En: ‘Ik wil het niet goedpraten, maar het is geen verkrachting of vermogensmisdrijf.’ Ook de burgemeester van Heumen, PvdA’er Paul Mengde, vond dat Maas niet hoefde af te treden, omdat de veroordeling niets te maken had met zijn werk als raadslid. Die laconieke reactie viel niet lekker in de lokale media in Gelderland. Nadat ook landelijke media er aandacht aan hadden besteed, trad Waas toch maar af.

Milde crimefighters

Dit brengt ons terug op de opvallendste conclusie van het onderzoek, namelijk dat politici van de VVD en zijn afsplitsing de PVV veel meer dan anderen tegen het strafrecht aanlopen. Minstens zo opvallend daarbij is dat de partijleidingen van de VVD en de PVV bij integriteitsproblemen vaak niet of heel mild reageren. Dat is opmerkelijk omdat uitgerekend die twee partijen zich het sterkst profileren als harde crimefighters.

Bij de PVV is het grote aantal probleemgevallen goed te verklaren door de haast die Wilders aanvankelijk had om snel een lijst samen te stellen. Hij heeft duidelijk geleerd van alle rellen, want er zijn sinds de afgelopen verkiezingen geen lijken meer uit de kast gerold. De onevenredige hoeveelheid strafrechtelijke dossiers bij Wilders’ moederpartij, de VVD, is lastiger te duiden. Het zijn ook zaken van een ander kaliber. Bij de PVV gaat het vooral om vechtersbazen met privéproblemen, die meestal los staan van de politiek. Bij de VVD gaat het vooral om politici die hun politieke invloed misbruikt hebben (of daarvan verdacht worden).

Dat de zwaardere corruptieschandalen (Swane, Van Rey, Hooijmaijers) bij de VVD zitten, is op zich niet verrassend. Van ‘gewoon’ sjoemelen – bijvoorbeeld met declaraties of wachtgeld – word je niet echt rijk: met een paar duizend euro kom je misschien nog wel weg, maar ongemerkt tonnen stelen gaat niet. Het serieuze geld is alleen te vinden op het snijvlak van overheid en vrije markt en dan vooral in de bouw en de projectontwikkeling, twee sectoren die bekendstaan om hun losse zeden. Samenwerken met het bedrijfsleven zit VVD’ers (zelf vaak ondernemers) van nature nu eenmaal meer in het bloed dan leden van andere partijen. Met publiek-private samenwerking is niets mis, maar het stelt gezien de verleidingen van het grote geld wel extra zware eisen aan de integriteit van bestuurders. En daar gaat het regelmatig mis, zeker als die bestuurders dominante machers zijn die geen tegenspraak dulden.

Zonnekoninggedrag

Die daadkrachtige bestuurscultuur van ‘aanpakken’ en ‘doorpakken’ brengt de VVD ongekend electoraal succes, maar heeft ook zijn schaduwzijden – zoals de affaires van Van Rey en Hooijmaijers. Het onderzoeksrapport naar de handel en wandel van Ton Hooijmaijers schetst met veel pijnlijke details een beeld van een ‘fikser’, met een ‘intimiderende stijl’ die geen correctie meer accepteerde. Zo achterhaalde de onderzoekscommissie een mail van oud-gedeputeerde Henry Meijdam over omstreden bouwplannen, gericht aan een partijgenoot: ‘Ik heb in de aanloop naar het streekplan een aantal malen met Ton gesproken over mogelijke woningbouwlocaties. Voor onze achterban is het nuttig wat meer ruimte te geven aan initiatieven. Ambtelijk probeerden sommigen van het (merendeels sociaal-democratische) ambtenarengezelschap hier een halt aan toe te roepen, maar Ton heeft dapper stand gehouden.’ Let wel: het gaat hier om ambtenaren die zich verzetten tegen de vele dubieuze projecten van Hooijmaijers.

Die intimidatie van andersdenkenden kon heel ver gaan, ook intern. Zo probeerde Hooijmaijers de provincie Noord-Holland aandelen aan te smeren in windmolenontwikkelaar Darwind, waarmee hij warme banden had. Zijn partijgenoot Statenlid Elisabeth Post was daar tegen omdat ze het – terecht – een heel slechte deal voor de provincie vond. In een pauze tussen vergaderingen stoof Hooijmaijers op haar af om te vragen waarom ze dwarslag. Toen die intimidatie niet hielp, werd Post verder onder druk gezet door Ed Nijpels, commissaris bij het moederconcern van Darwind. Over dat gesprek met Nijpels vertelde Post uitgebreid aan de onderzoekscommissie: ‘Hij zei: als je het niet begrijpt, wil ik het graag uitleggen.’ Post begreep heel goed waarom Nijpels belde. ‘Ik heb tegen hem gezegd: “Ed, het probleem is geloof ik niet dat ik het niet begrijp. Het probleem is dat ik een liberaal ben. En ik vind dat je in dit soort situaties de markt zijn werk moet laten doen. En jij zult ongetwijfeld begrijpen wat ik hiermee bedoel.” Ik dacht iets lelijks. Ja, dat was voor hem ook… Hij begreep ook donders goed wat ik bedoelde.’ De steun ging niet door. ‘Een fiasco bleef de provincie Noord-Holland bespaard,’ concluderen de onderzoekers nuchter.

Bij Jos van Rey speelde hetzelfde zonnekoninggedrag. Toen Dagblad De Limburger en Het Limburgs Dagblad afgelopen oktober kritische stukken publiceerden over Jos van Rey bezorgde zijn partner een krant met een rotte vis bij een medewerker van de krant. De VVD-afdeling Roermond noemde twee hoogleraren (Hans Nelen en Leo Huberts) die zich als expert uitgelaten hadden over de affaire ‘prostitués van de krant’. De VVD maakte daarvoor pas excuses nadat het college van bestuur van de Universiteit Maastricht daarop had aangedrongen. Ook Van Rey wordt niet gecorrigeerd door zijn partij: hij is na zijn aftreden nog steeds welkom bij de fractievergaderingen in Roermond.

Schooldirecteur

Het vlees is zowel in de linkse als in de rechtse kerk zwak. Het verschil is dat er in de rechtse kerk zwaarder gezondigd wordt én dat de rekkelijken het er voor het zeggen hebben. De linkse kerk wordt, zeker de laatste jaren, geleid door de preciezen. De PvdA zette in 2005 een grote schoonmaak in en nam openlijk afscheid van ‘graaiers’ als Herfkens. Het koppel Samsom en Spekman is streng: Co Verdaas kon na het gesjoemel met zijn declaraties opstappen, ook al had hij zichzelf niet merkbaar verrijkt. Liegen kostte al diverse PvdA-Kamerleden de kop: John Leerdam kon vertrekken nadat hij voor de camera had staan fantaseren over de fictieve terrorist Jael Jablabla. In 1994 bleek, kort na zijn aantreden als Kamerlid voor de PvdA, dat Evan Rozenblad zijn cv aanzienlijk had opgepoetst door te beweren dat hij directielid van de universiteit in Paramaribo was geweest. Rozenblad werd meteen weggestuurd. PVV’er Richard de Mos werd in 2010 op exact dezelfde leugen betrapt toen bleek dat hij ten onrechte op zijn cv beweerd had dat hij schooldirecteur was geweest. Zijn onsterfelijke verweer (‘Ik had wel directeur kúnnen worden’) was voor Wilders kennelijk afdoende om De Mos te handhaven.

Dit soort leugens zijn niet alleen maar interne partijkwesties. Zoals de legendarische Ien Dales ooit zei: ‘Een beetje integer bestaat niet.’ Juist in tijden waarin politici zware offers vragen van burgers moeten ze zelf van onbesproken gedrag zijn. In de woorden van bedrijfsethicus Muel Kaptein: ‘Als politici al niet het goede voorbeeld in de samenleving geven, wie dan wel?’

Bij welke partijen zitten ze?

VVD: 47

CDA: 43

PvdA: 40

PVV: 15

GL: 11

LPF: 7

CU: 6

SGP: 4

D66: 3

SP: 3

Lokaal/overig: 37

En waar?

Noord-Brabant: 34

Zuid-Holland: 27

Noord-Holland: 25

Limburg: 22

Gelderland: 21

Overijssel: 7

Utrecht: 6

Drenthe: 5

Flevoland: 4

Groningen: 4

Zeeland: 2

Friesland: 1

Landelijk: 47

Europees Parlement: 3

Internationaal (VN): 2

De provincies met de meeste inwoners en dus de meeste bestuurders (Noord-Brabant, Zuid-Holland en Noord-Holland) leveren – niet verrassend – ook de meeste affaires. In het zuiden zit meer corruptie dan in het hoge noorden: Limburg heeft veel meer affaires dan Friesland, Drenthe en Groningen samen. In Limburg tellen vooral de grote corruptiezaken uit de jaren negentig zwaar mee. Toch moeten de cultuurverschillen tussen Noord en Zuid ook weer niet overdreven worden. Drimmelen is bijvoorbeeld met zes affaires goed vertegenwoordigd op deze lijst en telt als kleine gemeente erg zwaar mee in de slechte Brabantse score. Boven de grote rivieren is het stadsdeel Amsterdam-Zuidoost een ware Bermudadriehoek voor lokale (PvdA) bestuurders: maar liefst negen kwamen er in opspraak. Zeeland is opmerkelijk schoon, maar dat kan er volgens politicoloog Nico Baakman ook mee te maken hebben dat de lokale media in Zeeland gezagsgetrouwer zijn en domweg minder affaires aan het licht brengen.

Sjoemelen in de polder

Integriteitskwesties van 1983 tot 2013

Verantwoording

De criteria voor opname in deze lijst:

– Het gaat om gekozen (of benoemde) politici die een functie hebben (of daarvoor kandidaat waren) bij gemeente, provincie, rijk, of een Europese of internationale instelling. Functies bij semi-overheden of andere publieke organisaties vallen erbuiten. Actieve politici bij de overheid hebben als wetgever of bestuurder een persoonlijke voorbeeldfunctie, meer nog dan anderen in openbare dienst.

– De affaire heeft na 1 januari 1980 plaatsgevonden. Omdat affaires binnen gemeentes vaak alleen in lokale media worden genoemd is om praktische redenen tot tien jaar terug gezocht. Alleen oudere lokale schandalen die de landelijke media hebben gehaald zijn vermeld.

– Deze lijst vermeldt uitsluitend politici die regels hebben overtreden in hun eigen voordeel en/of van wie de persoonlijke integriteit in twijfel is getrokken. Andere politieke affaires, zoals budgetoverschrijdingen of verbroken verkiezingsbeloften, vallen er buiten.

– De betrokken politicus moet wegens de affaire zijn afgetreden en/of gesanctioneerd (formeel of informeel, bijvoorbeeld blijkend uit excuses, erkenning van schuld, terugbetaling). Ook als een politicus de affaire heeft overleefd kan de zaak in deze lijst genoemd worden, maar alleen als de feiten vaststaan of uit geloofwaardige bron komen, ze voldoende ernstig zijn en in de publiciteit tot serieuze vraagtekens over iemands integriteit hebben geleid.

– Het gaat om een publieke affaire die de pers gehaald heeft.

– Onder integriteitsschendingen wordt hier verstaan: corruptie; fraude of diefstal; dubieuze giften; onverenigbare functies; misbruik van bevoegdheden; misbruik van informatie; ongewenste omgangsvormen en bejegening; wanprestatie en verspilling; wangedrag in de vrije tijd. Deze criteria zijn ontleend aan de oratie van Leo Huberts.

VVD

In oktober 2011 onthulde Dagblad De Limburger dat Jos van Rey als wethouder van Roermond de schijn van belangenverstrengeling wekte door zaken te doen met zijn goede vriend, projectontwikkelaar Piet van Pol. In 2012 oordeelde een onderzoekscommissie dat Jos van Rey die schijn van belangenverstrengeling inderdaad had gewekt, onder andere omdat hij een aandeel had gekocht in een vastgoedfonds waar hij als wethouder invloed op had. Hij mocht blijven. In oktober doorzocht de rijksrecherche zijn woning. Van Rey werd (en wordt) verdacht van corruptie en het lekken van vertrouwelijke informatie aan Ricardo Offermans (zie daar). Van Rey trad af als wethouder en senator. Van Rey blijft welkom bij de VVD-fractie in Roermond.

Frans Weekers overleefde vlak voor Kerst in 2012 een debat over zijn banden als staatssecretaris van Financiën met Jos van Rey, zijn politieke leermeester. Van Rey en Van Pol hadden een reclamezuil met een verkiezingsposter van Weekers gefinancierd. De connectie ligt gevoelig, omdat Weekers als staatssecretaris, tegen ambtelijke adviezen in, ervoor koos om een belastingkantoor van Venlo te verplaatsen naar Roermond, de stad van Van Rey. Bovendien had Van Rey zich schriftelijk tot staatssecretaris Weekers gewend met het verzoek om advies over belastingkwesties, waarna Van Rey binnen anderhalve week terecht kon voor een gesprek met een hoge ambtenaar. De kwestie werd nog pijnlijker voor Weekers toen bleek dat de Belastingdienst al in maart 2012 aangifte had gedaan tegen Van Rey.

Ricardo Offermans, burgemeester van Meerssen, was de gedoodverfde nieuwe burgemeester van Roermond, totdat een telefoontap in 2012 duidelijk maakte dat Jos van Rey vertrouwelijke informatie over de sollicitatie aan hem doorgaf. Dat justitie dit ambtsmisdrijf ontdekte was bijvangst van een veel groter onderzoek naar Van Rey wegens corruptie. Offermans trad af als burgemeester van Meerssen en als voorzitter van de VVD in Limburg.

Vincent Zwijnenberg kreeg naar verluidt als wethouder van Roermond in 2012 ook geheime informatie van Jos van Rey over de sollicitatieprocedure voor het burgemeesterschap van Roermond. Zwijnenberg is verhoord door de rijksrecherche, maar is geen verdachte.

In augustus 2012 werd raadslid René Waas uit Heumen veroordeeld tot honderdtwintig uur werkstraf en tienduizend euro boete. Waas had met zijn bedrijf valsheid in geschrifte gepleegd in rapporten over asbestvervuiling. Van VVD-fractievoorzitter Harry Smeets hoefde hij niet op te stappen: ‘Iedereen maakt wel eens een misstap in zijn leven.’ Later trad Waas toch af.

Peter van Haagen legde in 2012 als wethouder in Pijnacker-Nootdorp zijn portefeuille ‘integrale veiligheid’ neer toen bekend werd dat hij een buitenechtelijke relatie had met de plaatsvervangend bureauchef van de politie in zijn gemeente. Als locoburgemeester was hij haar politieke baas.

In juni van 2012 bleek dat oud-wethouder Stan Klijnhout van de gemeente Utrechtse Heuvelrug vanaf 2006 te veel wachtgeld had ontvangen. Het college van burgemeester en wethouders deed aangifte en Klijnhout is veroordeeld tot een taakstraf van honderd uur.

Henry Meijdam trad in 2012 af als commissaris namens Noord-Holland bij de Schiphol Area Development Corporation. De Commissie Operatie Schoon Schip, die onderzoek deed naar de praktijken van Ton Hooijmaijers, had Meijdam omschreven als een kameleontische bestuurder met vele petten op, die de schijn van belangenverstrengeling wekte. Meijdam trad eerder in 2005 af als burgemeester van Zaandam, toen er ophef ontstond over zijn relatie met de gemeentesecretaris.

Ton van der Schans, penningmeester van de VVD in Den Helder, stal achttienduizend euro uit de kas. Hij betaalde het geld terug, maar werd in 2012 veroordeeld tot een voorwaardelijke straf. Van der Schans pleegde kort daarop zelfmoord.

Job Klaasen moest in 2011 opstappen als gedeputeerde in Overijssel toen bleek dat de twee hbo-opleidingen op zijn cv in werkelijkheid bedrijfscursussen waren. Hij was al jaren gedeputeerde, maar viel pas door de mand door een nieuwe integriteitstoets waarbij ook diploma’s tegen het licht werden gehouden.

In 2011 stapte Berthold Ziengs op als lid van de Drentse Provinciale Staten na een inval van de FIOD bij zijn vastgoedbedrijf wegens vermeende belastingfraude.

In 2011 moest Wilma Verver opstappen als burgemeester van Schiedam, onder meer wegens machtsmisbruik en nepotisme. Zo had ze het taxibedrijf van haar zoon ingehuurd. Ze sleurde in haar val het hele college mee, omdat de wethouders onvoldoende hadden gedaan om Verver te corrigeren.

Frank van Dalen trad in 2011 af als raadslid in Amsterdam. Hij werd ervan beschuldigd tegen allerlei regels in een hotel te runnen. Na onderzoek concludeerde de Amsterdamse Ombudsman in 2012 dat het stadsdeel Centrum de brandveiligheid terecht gehandhaafd had, maar inzake een hotelvergunning ‘een onbegrijpelijk standpunt’ had ingenomen.

Kees Francis, fractievoorzitter in Harenkarspel, hackte de e-mailbox van Harry de Ruiter, fractievoorzitter van AB ’89. Toen hij tegen de lamp liep, bood hij De Ruiter geld en politieke concessies aan. Francis moest opstappen.

In 2005 trad Frits Huffnagel af als wethouder in Amsterdam omdat hij zijn maandelijkse onkostenvergoeding niet had aangegeven bij de Belastingdienst. In 2011 brak een nieuwe rel uit, toen bleek dat hij als wethouder van Den Haag op kosten van de gemeente shows in Las Vegas had bezocht.

Ton Hooijmaijers was als gedeputeerde in Noord-Holland verantwoordelijk voor het Landsbanki-debacle en het Wieringerrandmeer. Hij lag ook onder vuur vanwege riante declaraties: duizenden euro’s voor een zakenreis in China, dineren met een ambtenaar in het Okura voor 295 euro. Zijn afscheidsfeest in de Hermitage kostte in 2009 tienduizend euro. Na zijn aftreden kwamen beschuldigingen over corruptie naar boven. In 2010 deed de FIOD invallen bij Hooijmaijers in het kader van een onderzoek naar ambtelijke corruptie bij grondtransacties. Het strafrechtelijk onderzoek loopt nog.

In november 2010 trad wethouder Ko Hooijmans af in Maasdriel omdat hij jarenlang neveninkomsten uit wachtgeld verzwegen had. In 2003 was hij ook al in opspraak gekomen omdat hij in strijd met de regels een huis had laten bouwen. Bovendien mochten familieleden in strijd met het bestemmingsplan hun compostbedrijf uitbreiden.

Jos Wolterink stapte in 2010 op als wethouder in Oost Gelre omdat er ophef ontstond over zijn nevenfunctie als voorzitter en accountant van de Stichting Jemig de Pemig Mozes Kriebel, die twee coffeeshops in Almelo exploiteert.

Bas Verkerk kwam in 2009 als burgemeester van Delft onder vuur te liggen omdat hij maar liefst negenenzeventig bijbanen had. Later bracht hij dat terug. In 2010 ontstond nieuwe ophef omdat de gemeente Den Haag, waar hij voorheen wethouder was, zijn Delftse burgemeesterssalaris aanvulde tot Haags wethoudersniveau.

Begin 2009 moest Stefan Hulman aftreden als burgemeester van Den Helder. Hulman kreeg een extra uitkering van 3200 euro per maand omdat hij dubbele woonlasten had, maar gaf geen volledige openheid van zaken.

Arend Jan Boekestijn is de naamgever van het zogenaamde ‘Boekestijntje’: als politicus er iets doms uitflappen. Eerst zei hij, terwijl er een microfoon openstond, dat Mark Rutte ‘geen ideeën’ had, vervolgens twitterde hij dat Chinezen ‘spleetogen’ zijn en daarna klapte hij uit de school over een vertrouwelijk gesprek met koningin Beatrix. Dat werd hem in 2009 fataal.

Oud-Kamerlid Patricia Remak werd in 2008 wegens fraude veroordeeld tot zes maanden cel, waarvan drie voorwaardelijk en tweehonderdveertig uur dienstverlening. Remak ontving als oud-Kamerlid wachtgeld, maar had niet opgegeven dat ze ook inkomsten had als Statenlid en medewerker van de Belastingdienst. In totaal ontving ze meer dan een ton ten onrechte.

Gerard Huijpen moest in 2008 aftreden als wethouder van Halderberge nadat hij bij een opstootje politieagenten had uitgescholden (‘klerelijers’, ‘kankerlijers’ en ‘maffiapraktijken’). Later dreigde hij nog iemand neer te steken als ze zijn familie iets zouden aandoen.

In 2007 stapte Sjoerd Swane op als voorzitter van de VVD-fractie in de Provinciale Staten van Utrecht. Na een inval van de FIOD bleek dat Swane een harde schijf van een van zijn computers in de Vecht had gegooid. Hij had, net als Neelie Kroes, warme zakelijke banden met zakenman Jan-Dirk Paarlberg, die wegens fraude tot vier jaar cel werd veroordeeld. Swane werd in 2011 tot twee jaar cel veroordeeld wegens corruptie, valsheid in geschrifte en belastingfraude. Swane is sindsdien voortvluchtig.

In 2006 kwam Kamerlid Ayaan Hirsi Ali in opspraak omdat ze bij haar asielaanvraag gelogen zou hebben over haar echte naam. Minister van Vreemdelingenbeleid en Integratie Rita Verdonk wilde haar daarom het Nederlanderschap ontnemen. Verdonk trad uiteindelijk af.

Annemarie Jorritsma overleefde in 2007 een motie van wantrouwen als burgemeester van Almere. Ze had zonder vergunning een waterpomp in haar tuin laten installeren – pijnlijk omdat zij als burgemeester verantwoordelijk is voor de handhaving van de regels. Na lang tegenspartelen verwijderde ze de pomp in 2008.

Jan van Buuren trad in 2006 af als wethouder van Drimmelen nadat hij was betrapt met drank achter het stuur.

Gedeputeerde in Gelderland René van Diessen moest in 2006 25.000 euro aan te veel ontvangen wachtgeld uit zijn periode als wethouder in Tilburg terugbetalen. Van Diessen was daar in 2001 afgetreden. Hij had in Tilburg zwaar onder vuur gelegen wegens belangenverstrengeling bij de Tilburgsche Waterleiding Maatschappij.

Raadslid Arie Monteny veroorzaakte in 2005 in Brielle een rel door als lid van de commissie grondgebied te pleiten tegen een verbod op caravanstalling op boerengrond, terwijl hij zelf met de gemeente overhoop lag over een illegale caravanstalling in zijn eigen loods. Hij trad af, verloor een procedure bij de Raad van State en moest zijn loods ontruimen.

Tijdens een etentje in 2004 in het Italiaanse restaurant van Salvator Daga zou de Delftse wethouder Christiaan Baljé aan de restauranteigenaar subsidie hebben toegezegd om gondels door de grachten te laten varen. Baljé sprak ook met Bas Verkerk, de latere burgemeester van Delft. De gesprekken werden opgenomen op beveiligingscamera’s. Daga liet de gesprekken een jaar later zien aan een aantal raadsleden, onder wie Martin Stoelinga, die als klokkenluider Baljé van corruptie beschuldigde.

Enric Hessing werd na zijn Kamerlidmaatschap waarnemend burgemeester in Rijnwoude. Hij moest in 2005 aftreden toen bleek dat hij enkele duizenden euro’s te veel had gedeclareerd. De gemeente deed aangifte, maar het Openbaar Ministerie (OM) seponeerde de zaak later omdat er te weinig bewijs was voor valsheid in geschrifte.

Alexander Sakkers kwam als burgemeester van Eindhoven in 2005 onder vuur te liggen omdat hij te vaak van zijn dienstauto gebruikmaakte. Ook was hij commissaris bij een beveiligingsbedrijf dat zaken deed met de gemeente Eindhoven en hield hij een reis met een paar ondernemers aanvankelijk onder de pet.

In 2005 trad Jos Rietbergen af als wethouder van Geldermalsen na geruchten over problemen met vergunningen voor kantoorruimte onder zijn huis en over gerommel met grondverkoop. De gemeenteraad concludeerde na een onderzoek dat de schijn van belangenverstrengeling was gewekt.

Ton de Swart trad in 2005 af als wethouder in Schiedam na een accountantsonderzoek naar zijn nevenfuncties en belangen in de vastgoedsector.

Jan Rijpstra kwam in 2005 in opspraak toen bleek dat hij, na zijn benoeming tot burgemeester van Tynaarlo, nog een paar maanden lang ook Kamerlid wilde blijven om zijn wachtgeldregeling tot zijn vijfenzestigste veilig te stellen.

De Goirlese wethouder Tjeerd de Vries moest in 2004 aftreden omdat hij in strijd met de regels een aantal gebouwen had neergezet op zijn eigen terrein.

In 2004 ontstond ophef in Drimmelen toen bleek dat wethouder Frans Stoffels ook commissaris was bij een bouwbedrijf dat actief was in de gemeente. Stoffels bleef – uniek voor Drimmelen – zitten. In 2012 was de oud-wethouder weer flink in het nieuws vanwege een rel rond miljoenentekorten bij de Biesbosch Marina Drimmelen, waar hij als commissaris en wethouder bij betrokken was geweest.

Commissaris van de koningin in Gelderland Jan Kamminga dwong in 2001 PvdA-gedeputeerde Wim Scheerder (zie daar) tot aftreden in een corruptiezaak. Hij zei dat de minister Scheerder anders weg zou sturen. Dit bleek een leugen te zijn, zoals drie getuigen onder ede wilden verklaren. In een civiele procedure die Scheerder later aanspande, stelde de rechtbank vast dat Kamminga ‘een onjuiste en onware mededeling had gedaan’. De Gelderse Staten namen daarover unaniem een motie van treurnis aan. Het OM besloot Kamminga in 2009 wegens gebrek aan bewijs niet te vervolgen. Tijdens de procedures van Scheerder kwam naar voren dat Kamminga al eerder in de fout was gegaan, bij de inrichting van zijn werkkamer in 2001. Ahrend had de Europese aanbesteding gewonnen, maar de opdracht van vijftigduizend euro ging naar een Gronings bedrijf dat ook Kamminga’s woonhuis had ingericht.

Harry Groen moest in 2000 opstappen als wethouder in Amsterdam na ophef over het declareren van reizen naar Mallorca en de Antillen. Later stapte Groen ook op als president-commissaris bij Omniworld in Almere en als voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Atletiek Unie vanwege een nieuw declaratieschandaal.

Hans van Baalen werd in 1998 niet geïnstalleerd als Kamerlid na onthullingen over zijn vermeende sympathie in zijn jonge jaren voor de ultrarechtse Joop Glimmerveen. Hij kwam later alsnog in de Kamer en daarna in het Europees Parlement. (Waar hij zich overigens als een van de zeer weinige VVD’ers openlijk uitsprak tegen het Polenmeldpunt van de PVV.)

Frits Bolkestein kwam in 1996 in opspraak door de ‘Beste Els’-affaire, waarbij hij als commissaris van medicijnfabrikant MSD een briefje schreef aan zijn oude studievriendin Els Borst of zij als minister van Volksgezondheid niet iets kon betekenen voor het bedrijf.

Piet Neus trad in 1993 af als wethouder in Maastricht na het uitbreken van een corruptieschandaal rond Wegenbouw-bedrijf Baars. Hij werd in 1994 veroordeeld tot een maand voorwaardelijk en tienduizend gulden boete wegens het aannemen van een gift.

Gé Craenen moest na het corruptieschandaal rond Baars aftreden als wethouder in Echt. Hij werd in 1992 veroordeeld tot zes maanden voorwaardelijk wegens corruptie. Craenen werd ook in hoger beroep schuldig bevonden.

Staatssecretaris Albert-Jan Evenhuis loog in 1989 in de Kamer dat een subsidie van twee ton voor zijn zwager was bestemd. Toen bleek dat hij zelf ook profiteerde, kon hij vertrekken. Evenhuis werd in 1999 veroordeeld tot een boete van vijftigduizend gulden wegens belastingfraude.

Max Jellema moest in 1992 opstappen als gedeputeerde in Brabant omdat hij inkomsten uit een nevenfunctie niet correct had opgegeven.

Cees Berkhouwer was als Europarlementariër opvallend populair in Nederland, maar kwam in 1983 in de problemen toen hij een dure fles wijn had meegenomen van een receptie. Hoewel hij zelf verklaarde dat het een misverstand was, kwam hij niet meer op de lijst.

Charl Schwietert kon in 1982 vrijwel direct na zijn aantreden weer opstappen als staatssecretaris van Defensie omdat hij gelogen had dat hij een doctorandustitel had en dat hij als dienstplichtige luitenant was geweest.

CDA

Het is ‘heel aannemelijk’ dat Fons Jacobs als burgemeester van Helmond vertrouwelijke informatie heeft gelekt naar een journalist, zo bleek begin 2013 uit een onderzoek van Berenschot. Bovendien is er aangifte gedaan tegen Jacobs (inmiddels met pensioen) omdat hij valsheid in geschrifte gepleegd zou hebben bij een fraudezaak.

Joke de Bruijn trad in 2012 af als raadslid in Helmond omdat ze in het Limburgse Horst woonde, terwijl ze zei in Helmond te wonen.

Harry de Vries meldde zich in 2012 ziek als burgemeester van Lingewaard omdat hij had gefraudeerd met declaraties. Zo had hij een seminar in Rotterdam in rekening gebracht waar hij nooit geweest was. Hij treedt dit jaar in maart af, in verband met zijn wachtgeldregeling.

Mahmut Kaptan werd er anoniem van beschuldigd dat hij als wethouder van Delfzijl geld van een Turkse vereniging voor privédoeleinden zou hebben gebruikt. Onderzoek pleitte hem vrij, maar hij trad in 2012 toch af na ‘aanhoudende twijfel over zijn geloofwaardigheid’.

Ben Haarman trad in 2012 af als wethouder in Raalte omdat er asbest werd aangetroffen op een terrein dat hij aan de gemeente had verkocht.

Hans Groen in ’t Wout trad in 2011 af als wethouder in Alphen aan den Rijn na ophef over het feit dat sommige ambtenaren en bestuurders, zoals hij, tijdelijk voordelig antikraak woonden. Hoewel een rapport hem vrijpleitte, trad hij toch af.

In 2010 bleek dat minister van Defensie Hans Hillen als senator een nevenfunctie als betaald adviseur voor de tabaksindustrie niet had opgegeven. Dat adviseurschap lag gevoelig, omdat het kabinet-Rutte I het rookbeleid versoepelde. Hillen bood zijn excuses aan.

Gerd Leers moest in 2010 aftreden als burgemeester van Maastricht omdat hij een vakantiewoning in Bulgarije had gekocht via een topambtenaar van de gemeente. Leers wendde bovendien zijn status als burgemeester aan bij de Bulgaarse autoriteiten om zijn belangen in het project veilig te stellen.

Jack de Vries trad in 2010 af als staatssecretaris van Defensie omdat hij een buitenechtelijke relatie had met een ondergeschikte, in strijd met de regels bij Defensie, die het verplicht stellen relaties met minderen in rang te melden. De Vries trad in 2011 in dienst bij lobby- en pr-bureau Hill & Knowlton, dat onder andere optreedt voor de JSF. Hij mag daarvoor volgens de regels van Defensie twee jaar lang niet lobbyen bij zijn oude ministerie.

Henk van de Kerk trad in 2010 af als wethouder in Baarn omdat hij werd betrapt met drank achter het stuur. Hij werd veroordeeld tot duizend euro boete en negen maanden rijontzegging.

Koos Kuiper stapte in 2010 op als wethouder in Doetinchem nadat op zijn werkkamer een dossier was gevonden dat jarenlang zoek was geweest. Het dossier bevatte gevoelige informatie over een omstreden bonus van 35.000 gulden die Kuipers tien jaar daarvoor had ontvangen als commissaris bij een lokaal kabelbedrijf.

Harrie Verkampen schreef als wethouder van Gemert-Bakel in 2009 samen met een ambtenaar een brief waarin stond dat een champignonkwekerij een bouwvergunning had. Dat was niet waar, maar ze wilden daarmee een subsidie binnenhalen. Er loopt op dit moment een strafzaak tegen Verkampen wegens valsheid in geschrifte.

Gedeputeerde Herman Vrehen kwam in 2009 in opspraak door een archetypische Limburgse kwestie, de zogenaamde Sinterklaas-affaire in Echt-Susteren. Twee wethouders (Pustjens en Verheesen – zie daar) deelden namens hun fractie dividend van Essent uit als gunst aan bevriende verenigingen, waar Vrehen ook bestuurder was. Vrehen trad af vanwege een andere kwestie: mogelijke belangenverstrengeling rond de verkoop van zijn huis.

Zembla beschuldigde de Almelose wethouder Anthon Sjoers in 2009 van gesjoemel met grondtransacties. Het Bureau Integriteit Nederlandse Gemeenten pleitte Sjoers vrij van de beschuldigingen, al had hij wel wat opener moeten zijn over één kleine grondaankoop.

Peter Pustjens stapte in 2009 op als wethouder van Echt-Susteren toen in de zogenaamde Sinterklaas-affaire bleek dat een groot deel van de gemeentelijke subsidies bij door CDA’ers bestuurde verenigingen terechtkwam. Er volgden typisch Limburgse verwikkelingen, waarna Pustjens in 2010 na een enorme verkiezingsoverwinning terugkeerde als wethouder.

Hein Sterck liet zich als wethouder Ruimtelijke Ordening van Vaals trakteren door een bordeelhouder die een vergunningsaanvraag voor een verbouwing had lopen. Sterck trad in 2009 af, het OM besloot in 2010 hem niet te vervolgen.

Paul Russell trad in 2009 af als lid van de Eerste Kamer nadat hij veroordeeld werd voor belastingontduiking bij het importeren van een Rembrandt via Schiphol. Russell, in het dagelijks leven advocaat, heeft altijd volgehouden dat het een misverstand was, maar verloor tot aan de Hoge Raad.

Wim Deetman kwam in 2008 in opspraak als lid van de Raad van State omdat hij met zijn bijbanen als voorzitter van overheidscommissies meer verdiende dan wettelijk was toegestaan. Een pijnlijke situatie voor een ervaren politicus die werkzaam is bij het belangrijkste juridische adviesorgaan van de regering. Verantwoordelijk minister Piet Hein Donner (CDA) legde de verantwoordelijkheid bij zijn ambtenaren die Deetman ‘onvolledig’ hadden voorgelicht. Deetman stortte het te veel ontvangen geld terug.

Gerard van Rens stapte in 2007 op als gemeenteraadslid in Maastricht, nadat hij eerder al zijn voorzitterschap van de CDA-fractie had neergelegd. Van Rens zat privé zwaar in de schulden (er was beslag gelegd op zijn raadswedde en zijn woning) en was volgens burgemeester Leers daarom chantabel.

Joop Post sleept een aantal bizarre affaires achter zich aan. Hij trad in 2007 af als Europarlementariër vanwege zijn rol in een omvangrijke fraudezaak waarin hij geld van beleggers aan andere zaken besteedde dan was voorgespiegeld. Hij is daarvoor tot een schadevergoeding veroordeeld. Zijn naam dook ook op bij onderzoeken van justitie naar witwaspraktijken van Willem Holleeder.

De Wageningse wethouder Frits Huijbers trad in 2007 af toen bekend werd dat hij vertrouwelijke informatie over bouwplannen had gelekt.

In 2007 stapte Jeu Smeets op als wethouder in Schinnen na jarenlange discussies over zijn manier van communiceren en zijn integriteit. Al in 2004 lekte uit dat een bevriende aannemer een reis van zangkoor Crescendo, met Smeets als voorzitter, had betaald. Dezelfde aannemer kreeg later een opdracht van de gemeente.

Cees Oosterom trad in 2007 af als wethouder van Vlaardingen toen hij zijn zoon aan een antikraakwoning had geholpen, ten koste van anderen.

De burgemeester van Raalte, Alex Bolhuis, postte anoniem beledigingen aan het adres van kritische raadsleden op een lokale website. Hij moest in 2006 vertrekken, maar procedeerde tot 2010 door over een schadevergoeding.

De voormalige burgemeester van Binnenmaas, Kees Oversier, betaalde in 2006 een boete om vervolging wegens valsheid in geschrifte af te kopen. Het ging om een ingewikkelde gronddeal, waarbij een verkeerd jaartal op de overeenkomst stond. Daarmee werd projectontwikkelaar Kroon bevoordeeld, waar Oversier later voor ging werken als adviseur. Hij kwam tegelijkertijd in opspraak omdat hij als burgemeester zijn tuin had laten ophogen door de dienst gemeentewerken.

Cees Veerman kwam in 2005 als minister van Landbouw in opspraak omdat hij de belangen in zijn Franse landbouwbedrijf niet goed op afstand had gezet. Een jaar later ontstond weer ophef toen bleek dat hij zich in zijn dienstauto naar zijn eigen boerderij in de Dordogne liet rijden.

Joke Stegeman kwam in 2005 als wethouder van Raalte onder vuur te liggen toen een opdracht voor de aanleg van riolering aan KWS werd gegund, terwijl concurrent Temmink goedkoper was. Haar man werkte bij KWS. Stegeman trad een jaar later wegens ziekte af.

Lucy Spee en Jeroen de Graaf traden in 2005 af als raadslid in Amsterdam omdat ze fractievergoedingen hadden misbruikt en moesten terugbetalen. Spee procedeerde door tegen het CDA tot aan de Hoge Raad, maar verloor daar in 2013.

Hans Res moest in 2005 aftreden als wethouder in het Amsterdamse stadsdeel Zuidoost omdat hij in zijn vorige functie, als fractievoorzitter, raadsubsidies misbruikt had.

Jan van Beckhoven veroorzaakte in 2004 als wethouder van Apeldoorn een rel door 32.000 euro belastinggeld te steken in een congres van het Institute for Traffic Care, een stichting waarvan hij zelf adviseur was.

Ad Goos moest in 2004 opstappen als fractievoorzitter in Drimmelen toen bekend werd dat er drie huurwoningen onderhands verkocht waren aan kinderen van bestuurders.

Het Maldense raadslid Arnold van den Broek kwam in 2003 in opspraak omdat hij voor het verlagen van de grondprijzen in twee nieuwbouwwijken had gestemd, terwijl hij zelf belangstelling had voor een kavel. Het raadsbesluit werd door de Kroon vernietigd.

Als burgemeester van Goedereede gaf Cees Sinke in 2000 een garantieverklaring af voor een havenproject. Sinke was ook voorzitter van de raad van commissarissen van de visafslag. In 2002 meldde de bank zich bij de gemeente, waarna de raad pas in 2003 werd ingelicht over het bestaan van de miljoenengarantie. Sinke trad af.

Ruud Lubbers werd als Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen bij de VN in 2004 door vrouwelijke collega’s beschuldigd van ongewenste intimiteiten. Hij ontkende de beschuldigingen, maar trad in 2005 toch af. In 1989 kwam hij in opspraak omdat hij als premier Koeweit onder druk gezet zou hebben om een zakelijk conflict met familiebedrijf Hollandia Kloos op te lossen. Lubbers beloofde de Kamer om zich verder afzijdig te houden.

Stephan Vermeulen trad in 2003 af als wethouder van Bergen op Zoom nadat hij tot drie keer toe de raad onvoldoende had geïnformeerd over zijn nevenactiviteiten.

In 1994 trad de Brabantse gedeputeerde D. Sonneveld af om medische redenen. Hij lag al enige tijd zwaar onder vuur omdat hij een dijkverzwaringsproject onderhands aan een bevriende aannemer wilde gunnen.

In 1993 werd burgemeester van Gulpen Wiel Vossen wegens corruptie, belastingfraude en uitlokking van valsheid in geschrifte veroordeeld tot een jaar voorwaardelijke celstraf en een boete van twaalfduizend gulden. Hij werd uit zijn ambt gezet, ging in hoger beroep, maar verloor tot aan de Hoge Raad.

Jo In de Braekt moest in 1993 aftreden als wethouder in Maastricht in verband met het corruptieschandaal rond aannemer Sjaak Baars. Hij werd in 1995 veroordeeld tot een maand voorwaardelijk en tienduizend gulden boete wegens corruptie en valsheid in geschrifte. Ook in hoger beroep werd hij schuldig bevonden.

De val van Kamerlid Loek Duyn voltrok zich in drie stappen: hij gebruikte de verboden geboortekrik bij een kalf, werd gepakt met drank op achter het stuur en parkeerde zijn auto op een invalidenparkeerplaats. Dat werd hem in 1988 fataal.

Bert Smallenbroek, de burgemeester van Smallingerland, was in 1988 samen met zijn collega Sytze Faber van Hoogeveen op weg naar een bordeel in Zwolle toen hij dronken in een vechtpartij belandde. Faber overleefde de kwestie, Smallenbroek trad roemloos af.

Fons Heuts betaalde als Statenlid in 1988 een schikking van tienduizend gulden aan Justitie om vervolging wegens bouwfraude af te kopen.

PvdA

Theo Maas trad begin 2013 af als bestuurslid van de PvdA in Breda omdat hij in een dronken bui een kerstpakket uit een bejaardentehuis had gestolen.

Co Verdaas trad eind 2012 af als staatssecretaris van Economische Zaken, een maand na zijn aantreden. Een affaire uit zijn vorige leven, als gedeputeerde van Gelderland, was hem fataal geworden. Hij had zich jarenlang van Zwolle naar Arnhem laten rijden, terwijl hij formeel in het Gelderse Nijmegen woonde. De kwestie sudderde al jaren in Gelderland, maar kennelijk hadden noch Verdaas, noch Mark Rutte en Diederik Samsom bij de sollicitatie in de gaten dat het gerommel met de declaraties politiek explosief was.

Kamerlid John Leerdam trapte in 2012 met open ogen in een grap van Giel Beelen door serieus mee te praten over zogenaamde uitspraken van Ariel Sharon (die in coma ligt) en de vermeende straatterrorist Jael Jablabla. Omdat Leerdam loog dat hij er meer van wist, moest hij weg.

Wethouder Job Dresden stapte in 2012 op als wethouder van Rijnwoude nadat een blogger had onthuld dat hij met zijn eigen bv meer geld verdiend zou hebben dan volgens de vutregeling was toegestaan.

Hoewel een rapport hem vrijpleitte, trad Paul Schings in 2011 af als wethouder in Alphen aan den Rijn na ophef over het feit dat sommige ambtenaren en bestuurders zoals hij, tijdelijk voordelig antikraak woonden.

Burgemeester Martin Boevée van Sliedrecht kwam in 2011 in opspraak omdat hij een greep in de kas zou hebben gedaan bij het lokale baggerfestival. Een integriteitsonderzoek pleitte hem vrij, maar Boevée trad later toch af.

Burgemeester Wim Cornelis van Gouda kwam in 2010 en 2011 zwaar onder vuur te liggen vanwege de schijn van belangenverstrengeling rond zijn vakantiehuis in Ghana, waar hij in vier jaar tijd zestien keer naartoe reisde. Hij stapte eerder op dan gepland.

Rob Spiegelenburg trok zich in 2010 terug als lijsttrekker voor de Statenverkiezingen in Gelderland na een uitspraak over Turken en Marokkanen ‘die flink kunnen fokken’. Hij werd opgevolgd door Co Verdaas (zie daar).

Parlementariër Paul Tang lekte in 2009 de nog geheime begrotingscijfers voor 2010 naar RTL. Hij bood zijn excuses aan en mocht een maand geen financieel woordvoerder voor zijn fractie zijn.

Aleid Wolfsen veroorzaakte in 2009 een enorme rel door de complete oplage van het huis-aan-huisblad Ons Utrecht te laten vernietigen. Daarin had hoogleraar bestuursrecht Twan Tak, tot grote woede van Wolfsen, beweerd dat de gemeente ten onrechte een deel van de huur van zijn tijdelijke appartement had betaald.

Khadija Arib bezocht als Kamerlid in 2009 een congres in Marokko op kosten van de Hoge Raad voor Marokkanen in het buitenland. Daarmee overtrad ze een interne regel van de partij die voorschrijft dat Kamerleden in principe zelf hun reizen betalen.

Eveline Herfkens kwam in 2008 in opspraak toen Vrij Nederland onthulde dat zij als leidinggevende bij de Verenigde Naties erg goed voor zichzelf zorgde. Zij bleek een appartement te huren voor zevenduizend euro per maand, waarvoor zij in strijd met de regels in totaal 280.000 dollar huursubsidie had gekregen vanuit Nederland. Na een verontwaardigd debat in de Tweede Kamer hoefde Herfkens het geld uiteindelijk niet terug te betalen, maar beloofde ze een jaar voor het symbolische bedrag van één dollar te werken.

Evert-Jan Krouwel moest in 2008 opstappen als wethouder van Dinkelland omdat hij zijn positie en zijn bevoegdheden misbruikte om een slepende burenruzie te beslechten.

Ernest Owusu Sekyere, deelraadslid in Amsterdam-Zuidoost, veroorzaakte in 2008 met te veel drank op een ongeluk. Al eerder was hij betrapt op illegale drankverkoop.

Leen Wille moest in 2007 aftreden als wethouder van Sluis omdat hij informatie over zijn pensioenvoorziening had achtergehouden. Een jaar later rehabiliteerde de lokale PvdA hem omdat hij na onderzoek geen regels overtreden bleek te hebben.

In 2006 kwam Guusje ter Horst in opspraak als burgemeester van Nijmegen omdat ze gepakt was met drank achter het stuur. De korpsleiding had vervolgens de bon afgeschermd in de politiecomputers om het incident verborgen te houden.

In 2006 werd Ama Carr, deelraadslid in Amsterdam-Zuidoost, bij een verkeerscontrole aangehouden. Ze had geen rijbewijs, reed onverzekerd rond en gaf een valse identiteit op.

In 2006 werd bekend dat Elvira Sweet, stadsdeelvoorzitter in Amsterdam-Zuidoost, in de jaren ervoor twee keer betrapt was met drank achter het stuur.

Els Verdonk verleende zichzelf in 2006 als wethouder van stadsdeel Amsterdam-Zuidoost een bouwvergunning voor een serre. Bureau Integriteit concludeerde na onderzoek dat ze onvoldoende had gedaan om de schijn van belangenverstrengeling te voorkomen.

André Bhola, Mala Eckhardt, Egbert Doest en Henk Lalji kwamen in 2006 in opspraak als deelraadsleden in het stadsdeel Amsterdam-Zuidoost omdat ze subsidies verleenden aan organisaties waar ze zelf bij betrokken waren.

Ben Joosse trad in 2005 af als raadslid in Breda omdat hij een deel van zijn fractievergoeding had gebruikt om schulden af te lossen.

Rob Oudkerk ging in 2004 als wethouder van Amsterdam spectaculair ten onder nadat schrijfster Heleen van Rooyen in een column had opgeschreven dat Oudkerk tegen haar had opgeschept over cocaïnegebruik en prostitutiebezoek.

Hans van Brummen, burgemeester van Dongen, begon na zijn scheiding in 2004 een relatie met een dertig jaar jongere communicatieadviseuse van de gemeente. Na hardnekkige roddels over andere relaties besloot Van Brummen in 2005 op te stappen.

Jan Elzinga moest in 2004 opstappen als burgemeester van Drimmelen toen bekend werd dat er drie huurwoningen onderhands verkocht waren aan kinderen van bestuurders. Gemeente Drimmelen en Elzinga stonden dit jaar nog voor de rechter omdat ze van mening verschillen over de afvloeiingsregeling uit 2004.

Peter Moerenhout moest in 2004 aftreden als wethouder van Sociale Zaken van Drimmelen toen bekend werd dat hij ten onrechte ook wachtgeld kreeg. Hij werd wegens valsheid in geschrifte in hoger beroep veroordeeld tot tweehonderdtwintig uur werkstraf en een maand voorwaardelijk. Dat uitgerekend een wethouder van Sociale Zaken de zaak voor 45.000 euro had geflest noemde het Hof ‘ergerlijk’.

Jacques Katif werd in 2003 als raadslid in Dordrecht door zijn partij op non-actief gesteld omdat hij een ambtenaar onder druk had gezet over een schadevergoeding bij een geflopt bouwproject, waar hij zelf ook gedupeerde was. Katif werd later uit de fractie gezet.

Burgemeester Ab Meijerman van Veendam moest in 2002 diep door het stof bij de gemeenteraad omdat hij bij zijn sollicitatie niet duidelijk had gemeld dat hij ook een adviesbureau had. Hij mocht blijven.

Wim Scheerder raakte als gedeputeerde in Gelderland in 2001 in een ingewikkelde fraudezaak verstrikt. In ruil voor steekpenningen zouden hij en een ambtenaar vervalste brieven hebben opgesteld. Commissaris van de koningin Jan Kamminga (zie daar) dwong hem op te stappen. Scheerder kreeg in hoger beroep in 2006 een taakstraf van honderdtwintig uur en een voorwaardelijke gevangenisstraf van drie maanden opgelegd.

Bram Peper trad in 2000 af als minister van Binnenlandse Zaken omdat hij achtervolgd werd door een declaratieschandaal uit zijn periode als burgemeester van Rotterdam. Hij voerde een jarenlange juridische strijd om zijn naam te zuiveren. Peper betaalde uiteindelijk 7480 gulden terug.

Peter van den Baar kwam in 1999 in opspraak als burgemeester van Goirle bij een aanbestedingskwestie waarin een aannemer bevoordeeld zou zijn. Volgens een onderzoek had hij ‘laakbaar’ gehandeld. Van den Baar werd in 2011 veroordeeld tot een werkstraf van honderd uur en een geldboete van dertigduizend euro omdat hij door valsheid in geschrifte een relatie had bevoordeeld. Hij trad om die reden af als commissaris bij Laurentius, een door fraudeschandalen geteisterde corporatie.

Arie de Jong moest puur vanwege zijn onhebbelijke omgangsvormen aftreden. Hem viel als gedeputeerde in Zuid-Holland in de Ceteco-zaak niets te verwijten, maar hij weigerde twee keer om op verzoek van de oppositie terug te komen van vakantie. Toen hij journalisten verweet dat zij beter hadden moeten opletten, werd zijn positie in 1999 onhoudbaar.

Hamid Houda trad in 1997 af als Kamerlid na herhaaldelijke publiciteit over belastingontduiking en andere misstanden in zijn textielbedrijf.

Evan Rozenblad bleek te hebben gelogen op zijn cv en kon in 1996 direct opstappen als Kamerlid.

Oud-burgemeester van Brunssum Louw Hoogland werd in 1996 veroordeeld tot drie maanden voorwaardelijk en 25.000 gulden boete wegens corruptie en verboden wapenbezit.

In 1994 moest Henk Riem aftreden als burgemeester van Brunssum toen justitie een grote fraudezaak tegen hem en een aantal andere bestuurders begon. Riem zou zich hebben laten omkopen door een grindfabrikant. Uiteindelijk kreeg hij alleen een boete voor een vervalste factuur, een veroordeling wegens valsheid in geschrifte dus.

Al na tien dagen moest Roel in ’t Veld in 1993 aftreden als staatssecretaris van Onderwijs omdat er ophef ontstond over zijn inkomsten als ‘bijklussende hoogleraar’.

Harry van den Bergh moest in 1987 opstappen als Kamerlid toen hij beschuldigd werd van handel met voorkennis in aandelen Fokker. Hij bleef actief in die hoek en lobbyde de afgelopen jaren binnen de PvdA actief voor de JSF.

PVV

Arnoud van Doorn werd in 2012 uit de Haagse gemeenteraadsfractie van de PVV gezet omdat hij geld uit de kas voor privédoelen had gebruikt. Begin dit jaar werd hij opgepakt omdat hij geheime stukken naar het AD had gelekt. De politie verdenkt hem bovendien van het verkopen van drugs aan minderjarigen en trof een vuurwapen aan bij een huiszoeking.

Cor Bosman werd in 2012 uit de Limburgse Statenfractie van de PVV gezet omdat hij PvdA-Statenlid Selçuk Öztürk een ‘uitgekotst stuk halalvlees’ had genoemd in een interne mail.

Europarlementariër Daniël van der Stoep trad in 2011 af nadat hij onder invloed een aanrijding had veroorzaakt.

In 2011 haalde de PVV Martijn Hurks als kandidaat-Statenlid voor Flevoland van de lijst omdat hij in het verleden gearresteerd is voor het waarschuwen van automobilisten voor een controle.

Carlo de Bruin werd in 2011 afgevoerd als kandidaat-Statenlid in Noord-Holland omdat hij twee keer gepakt bleek te zijn wegens dronken rijden.

Tegelijk met Carlo de Bruin verdween ook Oege Bakker van de lijst in Noord-Holland omdat hij dronken een televisie-interview had gegeven.

Van alle PVV’ers die kort na elkaar in 2010 in opspraak kwamen, veroorzaakte Eric Lucassen verreweg de grootste rel. Hij bleek zijn eigen buurt in Haarlem geterroriseerd te hebben (‘brievenbuspisser’) en als wachtmeester in dienst veroordeeld te zijn wegens ontucht met een ondergeschikte. Lucassen had dit niet gemeld bij zijn sollicitatie. Na flinke ophef in de Kamer meldde Geert Wilders dat Lucassen in de fractie mocht blijven, maar dat hij voor straf zijn woordvoerderschap over defensie en wijken moest neerleggen. In 2012 werd hij door Wilders geloosd.

Richard de Mos kwam in 2010 in opspraak toen bleek dat hij had gelogen over zijn cv: hij was geen schooldirecteur geweest. Wilders legde zich neer bij deze leugen, maar loosde De Mos in 2012, net als de andere PVV’ers met een vlekje.

James Sharpe trad in 2010 af als Kamerlid toen bekend werd dat een bedrijf waarvan hij directeur was in Hongarije beboet was voor het misleiden van consumenten. Bovendien doken er verhalen op dat hij zich in het verleden als atleet schuldig had gemaakt aan mishandeling.

Kamerlid Jhim van Bemmel kwam in 2010 in opspraak toen bekend werd dat hij in 2006 veroordeeld was tot een boete van vijfhonderd euro wegens valsheid in geschrifte. Hij had dit niet gemeld bij zijn sollicitatie. Wilders schorste hem voor zes weken en ontnam hem zijn woordvoerderschap financiën. Van Bemmel werd in 2012 van de lijst afgevoerd.

Kamerlid Marcial Hernandez kwam in 2010 uitgebreid in het nieuws toen hij een ambtenaar een klap gaf en een kopstoot. Hernandez ontkende dat laatste, maar betaalde wel een schikking van vijfhonderd euro. Wilders ondernam niets.

Kamerlid Dion Graus wordt al jaren achtervolgd door zakelijke conflicten, onbetaalde rekeningen en beschuldigingen van vrouwenmishandeling. De aantijgingen van vroegere zakenpartners heeft hij grotendeels weten te weerleggen, maar zijn verdediging tegen de beschuldiging van vrouwenmishandeling is minder overtuigend. In 2002 en 2003 zou Graus zijn toenmalige vrouw zwaar mishandeld hebben, onder andere door haar keel dicht te knijpen. Het OM seponeerde destijds en daarmee leek de kous af. In 2011 onthulde Brandpunt een ambtsbericht waaruit bleek dat het OM al in 2007 had geconcludeerd dat er wél voldoende bewijs was en dat Graus in 2003 ten onrechte niet was vervolgd. Wilders bleef achter Graus staan.

Hero Brinkman kwam als Kamerlid diverse malen in opspraak. In 2009 gaf hij toe een drankprobleem te hebben nadat hij een barman in Nieuwspoort had bedreigd. In 2010 bleek dat hij als agent in 2001 een alcoholcontrole had ontweken, waarvoor hij een schikking van tweehonderd euro had betaald. Eveneens in 2010 bedreigde hij een buurman met een bijl, waarvoor hij in 2012 werd veroordeeld.

Mellony van Hemert trok zich in 2010 terug als kandidaat-Kamerlid toen bleek dat ze op haar cv ten onrechte had vermeld dat ze gepromoveerd was op kindermishandeling.

Gidi Markuszower trok zich in 2010 terug als kandidaat-Kamerlid toen bekend werd dat de AIVD hem zag als een ‘risico voor de integriteit van Nederland’ wegens zijn nauwe banden met buitenlandse inlichtingendiensten (de Mossad). Bovendien was hij eerder gepakt wegens het dragen van een vuurwapen.

GroenLinks

Jan Dijkgraaf stapte begin 2012 om persoonlijke redenen op als raadslid in Emmen. Kort daarop deed de Nederlandse vereniging van raadsleden aangifte van fraude omdat Dijkgraaf als penningmeester substantiële bedragen naar zijn privérekening zou hebben overgeboekt.

Het Rotterdamse gemeenteraadslid Judith Bokhove kwam in 2012 onder vuur te liggen omdat ze als directeur van energiebedrijf Greenchoice mogelijk een belangenconflict met de gemeente had. Onderzoek pleitte haar daarvan vrij, maar concludeerde wel dat zij haar functie te laat had gemeld.

Kamerlid Mariko Peters kwam in 2011 in opspraak omdat zij als diplomaat in Afghanistan haar partner bevoordeeld zou hebben met subsidies. Onderzoek van het ministerie van Buitenlandse Zaken pleitte haar vrij van die beschuldiging, maar maakte wel duidelijk dat ze de interne gedragscode had overtreden door haar relatie niet te melden.

Wim de Gelder trad in 2010 af als burgemeester van Alphen aan den Rijn omdat de bestuurlijke verhoudingen verziekt waren. Op de achtergrond speelde een flinke lokale rel over de onthulling dat diverse ambtenaren en bestuurders goedkoop antikraak mochten wonen.

Harry Borghouts trad als commissaris van de koningin in Noord-Holland niet af na felle kritiek op zijn rol in de IJslandse Landsbanki-affaire. Hij sneuvelde uiteindelijk in 2009 omdat hij de declaraties van Ton Hooijmaijers goedkeurde, zonder deugdelijke onderbouwing. Borghouts trad niet op tegen de dubieuze praktijken van deze gedeputeerde. Volgens het onderzoeksrapport van de Commissie Operatie Schoon Schip was Borghouts zelf goed bevriend met een projectontwikkelaar en daardoor niet in een positie om Hooijmaijers te corrigeren.

Kamerlid Wijnand Duyvendak onthulde in 2008 in een autobiografisch boek dat hij in 1985 als actievoerder betrokken was bij een inbraak in het ministerie van Economische Zaken. Kort daarop werd ook bekend dat hij als redacteur van actieblad Bluf medeverantwoordelijk was geweest voor het bedrei-gen van ambtenaren. Duyvendaks positie als Kamerlid was onhoudbaar geworden en hij trad af.

Oud-raadslid, -wethouder en -partijvoorzitter Herman Meijer liep in 2007 een zetel in de Eerste Kamer mis doordat een partijgenoot een ongeldige stem had uitgebracht in de Provinciale Staten in Noord-Holland. Meijer is al jaren omstreden omdat hij in het verleden heeft gepleit voor het opheffen van leeftijdsgrenzen voor seks met minderjarigen, hoewel hij daar nu anders over denkt.

Burgemeester Helma Ton van Blaricum werd in 2006 bij een verkeerscontrole betrapt toen ze aangeschoten op weg was naar een raadsvergadering.

Over senator Sam Pormes deden in de Molukse gemeenschap al jaren geruchten de ronde dat hij connecties zou hebben met de treinkapers van De Punt en dat hij in de jaren zeventig een militaire training zou hebben gevolgd in een Palestijns terroristenkamp. In 2005 werd hij uit de Eerste Kamerfractie gezet en geroyeerd als lid van GroenLinks. Pormes ontkende de aantijgingen, vocht terug en mocht weer terug in de fractie. In 2006 stapte hij op.

Paul Rosenmöller kwam in 2004 in opspraak toen bleek dat hij volgens de regels een te hoge vergoeding voor advieswerk had ontvangen. Een jaar later was het weer raak, toen hij als voorzitter van de commissie Participatie van Vrouwen uit Etnische Minderheidsgroepen riant betaald werd. In beide gevallen stortte hij een deel terug.

Tweede Kamerlid Tara Singh Varma vertelde iedereen dat ze terminaal ziek was. In 2001 bleek de ziekte één grote leugen te zijn. Ze trad af.

LPF

Gonny van Oudenallen kwam in 2005 met haar fractie Mokum Mobiel in opspraak omdat zij fractiesubsidies had aangewend voor haar eigen bedrijf. Vanwege deze rel wilde de LPF-fractie haar in 2006 niet hebben en kwam zij in de Tweede Kamer als eenmansfractie.

John Leunisse en Arjan van Baggum veroorzaakten als Statenleden in Brabant twee keer een rel. In 2006 moesten ze na accountantsonderzoek bijna veertienduizend euro aan ten onrechte gedeclareerde horecaonkosten terugbetalen. In 2003 hadden ze al eens voor tienduizend euro verspijkerd aan een werkkamer in hun eigen huis.

Philomena Bijlhout trad in 2002 enkele uren na haar benoeming al weer af als staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Ze had gelogen over haar deelname aan de Surinaamse militie ten tijde van de Decembermoorden in 1982.

Tweede Kamerlid Ton Alblas gaf in 2002 een fotograaf van Het Parool een vuistslag op zijn kaak. Alblas bood zijn excuses aan.

Leon Geurts trok zich in 2002 twee dagen na de verkiezingen terug als kandidaat-Kamerlid omdat hij gelogen had dat hij al doctorandus was, terwijl hij nog studeerde.

Martin Kievits werd in 2002 afgevoerd als kandidaat-Kamerlid omdat hij als hoofdinspecteur bij de politie geschorst was wegens vermeende seksuele intimidatie.

ChristenUnie

Jan den Uil trad in 2012 af als wethouder in Lansingerland nadat er discussie was ontstaan over een mogelijke belangenverstrengeling omdat hij ook eigenaar van een architectenbureau is.

Albert Kok trad in 2012 af als wethouder van Oldebroek omdat hij op zijn werk naar internetporno had gekeken.

Demissionair minister Tineke Huizinga kwam in 2010 onder vuur te liggen omdat zij zich in een privévliegtuig van haar vakantiebestemming naar Den Haag had laten vliegen om een vergadering bij te wonen. Ze was zich van geen kwaad bewust, maar besloot toch om de twaalfduizend euro kostende vlucht zelf te betalen.

Stoffer Jan Haan stapte in 2009 op als wethouder van Bedum nadat de arbeidsinspectie voor de derde keer illegalen aantrof op zijn boerderij.

Jan Bezemer trad in 2007 af als fractievoorzitter van de Provinciale Staten in Noord-Holland omdat hij geld had geleend uit de fractiekas.

Burgemeester Dirk Schutte van Urk speelde in 2004 vertrouwelijke informatie over een fraudeonderzoek van het OM door naar de lokale visafslag, waar hij voorzitter van was. Hij kreeg een boete van vijfhonderd euro. Van de gemeenteraad mocht hij blijven, maar hij hield de eer aan zichzelf.

SGP

Gerard Schotanus stapte in 2013 op als fractievoorzitter in Barneveld toen bekend werd dat hij een buitenechtelijke relatie had. Hij werd gelijktijdig ontslagen op de Barneveldse school waar hij locatiemanager was.

In 2010 deed raadslid Gerrit van Lagen als raadslid in Putten een bod op een perceel grond van de gemeente. De verkoop werd teruggedraaid toen bleek dat Van Lagen voorkennis had over de verkoopprijs. In 2011 trad hij af.

Het Urker gemeenteraadslid Jan Koffeman werd in 2007 tot zestig uur taakstraf en een boete van 25.000 euro veroordeeld wegens zijn betrokkenheid bij fraude met visquota. Hij werd uit de partij gezet en ging onder de naam Hart voor Urk zelfstandig door.

Frans Tollenaar trad in 2006 af als wethouder van Borsele nadat hij dronken tegen een paaltje was gereden.

D66

Over wethouder van Westvoorne Ies Klok gingen geruchten dat zijn partner belangen had bij het kiezen van een locatie voor strandhuisjes. Ze bleken ongegrond. Toch trad Klok in 2012 af.

Kamerlid Magda Berndsen kwam in opspraak omdat zij als korpschef in Friesland te hoge vergoedingen had ontvangen. In 2011 bleek dat ze twintig mille moest terugbetalen.

Marcèl van Dalen stapte in 2010 op als wethouder in Blaricum omdat hij had verzwegen dat er een aangifte wegens smaad tegen hem was ingediend voordat hij wethouder werd.

SP

Oud-Kamerlid Krista van Velzen kwam in 2010 in opspraak toen bleek dat ze wachtgeld ontving terwijl ze een fietstocht rond de wereld maakte, in plaats van te solliciteren. De uitkering werd stopgezet.

Pierre Diederen stapte in 2008 uit de SP-fractie in de Provinciale Staten van Limburg nadat gebleken was dat hij maandenlang honderden mails van het CDA had gelezen. Die waren per ongeluk in zijn mailbox beland, maar Diederen had dat niet gemeld.

In 2004 stapte Ali Lazrak uit de SP-fractie in de Tweede Kamer na een conflict met Jan Marijnissen. Hij ging verder als eenmansfractie. Lazrak verscheen zelden in de Kamer en stelde nooit vragen. Hij kwam in opspraak toen bleek dat hij ten onrechte geld gedeclareerd had voor een wetenschappelijk bureau.

Lokaal/overig

Henk Krol kwam in 2013 in opspraak omdat hij zijn zakelijke belangen niet duidelijk gescheiden had van de belangen van zijn partij 50Plus. Bovendien waren zijn functies niet correct geregistreerd. Krol is daarnaast veroordeeld tot een boete van 750 euro voor het hacken van patiëntendossiers.

Jan Hoen (Christelijke Volkspartij, ex-CDA) kwam in 2012 in opspraak omdat hij als raadslid in Maastricht ook adviseur was bij kerstevenement Winterland, waarover hij als politicus het woord voerde. Uit onderzoek bleek dat hij de gedragscode van de gemeenteraad had geschonden. Alle andere partijen veroordeelden zijn gedrag, maar Hoen bleef zitten. In de woorden van raadslid Alex Meij (VVD): ‘Ik sta hier met plaatsvervangende schaamte, omdat de politiek opnieuw wordt geschaad.’

Dick Klokgieters moest in 2012 voor de rechter verschijnen omdat hij gefraudeerd zou hebben als directeur van een ICT-bedrijf. Klokgieters kwam in 2008 voor de SP in de raad van Roermond, maar stapte na een conflict over naar de Partij voor Eenheid.

Ad Wijnen (Hoeven 2000) kreeg in 2012 als raadslid in Halderberge het verwijt dat hij zich met een privéconflict bemoeide. Na onderzoek concludeerde het Bureau Integriteit Nederlandse Gemeenten: ‘De wijze van opereren van de heer Wijnen biedt inherente risico’s tot het optreden van belangenverstrengeling.’ Wijnen bleef zitten, hoewel oud-waarnemend burgemeester Peter Neeb hem ervan beschuldigde te hebben gelogen. In 2013 zegde het CDA vanwege deze kwestie het vertrouwen in Wijnen op, waarna Hoeven 2000 zich terugtrok uit de coalitie.

Alfons van Raak (GBSV) trad in 2012 af als wethouder in Alphen-Chaam wegens een illegale aanbouw aan zijn woning.

Frank de Ruijter (Gemeentebelangen) trad in 2012 af als wethouder in Zeevang omdat er huizen gebouwd zouden gaan worden op grond die van hem was.

Martijn Pijnenbrug (Dorpsvisie) trad in 2011 af als raadslid in Oirschot omdat de indruk was ontstaan dat hij met voorkennis een bouwaanvraag had ingediend.

De gemeente Emmen vorderde in 2011 elfduizend euro aan raadsvergoedingen terug van het voormalige raadslid Hans van Rossem (Leefbaar Emmen) omdat hij niet kon verantwoorden waarom hij die gedeclareerd had. Na zijn overlijden in 2013 is de claim stopgezet. Van Rossem werd in 2008 voor een vergelijkbare zaak veroordeeld.

De provincie Utrecht vorderde in 2011 93.000 euro terug van Tinus Snyders (Mooi Utrecht) omdat hij het fractiegeld in strijd met de regels gebruikt zou hebben.

Jan van Dalen moest in 2011 opstappen als raadslid in Westerveld omdat hij verzwegen had dat hij betaald werk deed voor het Archeologisch Centrum in Diever, dat ook geld kreeg van de gemeente.

Jasper van Veghel (De Gewone Man) trad in 2011 af als raadslid in Oirschot omdat hij zijn leegstaande huis aan illegale vreemdelingen had verhuurd.

Jos Tijdhof kwam in 2010 als fractievoorzitter van Burgerforum in Losser in opspraak omdat hij zijn positie had misbruikt om een stuk grond naast het toekomstige Kulturhus gratis te verkrijgen. Hij trad af als voorzitter, maar bleef in de raad zitten.

Lenneke van der Meer (Gemeentebelangen) was tot 2010 wethouder in de gemeente Rozenburg en stapte kort daarna over naar een adviesbureau, dat ook voor die gemeente werkte. Na een integriteitsonderzoek volgde aangifte, maar het OM liet in 2011 weten dat de zaak geen prioriteit had en dat de rijksrecherche te weinig capaciteit heeft.

Na onderzoek concludeerde het Bureau Integriteit Nederlandse Gemeenten in 2009 dat raadslid Jan Wiesenekker (Rhenens Belang) in Rhenen ‘niet integer’ en ‘intimiderend’ heeft gehandeld. Zo wijzigde hij e-mails. Hij stapte op en de gemeente liet beslag leggen op zijn bedrijfspanden vanwege een conflict over te hoge declaraties.

René Verheggen (Weert Lokaal) moest in 2009 opstappen toen uit een onderzoek bleek dat hij niet integer gehandeld had door betaald advies te geven aan een projectontwikkelaar die ook in Weert bouwde.

Ton Verachtert (Samen Sterk Maasdriel) kwam in 2009 als wethouder van Maasdriel zwaar onder vuur te liggen omdat hij meebesliste over een opknapbeurt van een bedrijventerrein terwijl hij zelf betrokken was bij een van de daar gevestigde bedrijven. Volgens een onderzoek had hij niet onafhankelijk gehandeld. Verachtert kwam niet terug als wethouder.

Jo Verheesen (Samenwerking) stapte in 2009 op als wethouder van Echt-Susteren toen in de zogenaamde Sinterklaas-affaire bleek dat een groot deel van de gemeentelijke subsidies bij door CDA’ers bestuurde verenigingen terechtkwamen. Er volgden typisch Limburgse verwikkelingen, waarna hij net als zijn collega-wethouder Pustjens in 2010 een enorme verkiezingsoverwinning behaalde. Hij keerde niet terug als wethouder.

Na een opstootje na de kerstborrel stapte wethouder Jan Coenen (Leefbaar Uden) in 2007 op.

Ton Linssen (Lijst Linssen) kwam in 2007 als wethouder van Bergen op Zoom in opspraak toen een medewerkster van een disco een bandopname onthulde waarop te horen was hoe Linssen haar adviseerde hoe ze vlaggen aan de gemeente kon verkopen en hoe ze een disco kon beginnen in een pand waarvan Linssen eigenaar was. Uit onderzoek bleek belangenverstrengeling, maar Linssen mocht blijven zitten.

Gert Velthorst (Protestants Christelijke Groepering) trad in 2007 af als wethouder van Buren nadat bekend was geworden dat hij een buitenechtelijke verhouding had met een ambtenaar.

Henk Reurink (Algemeen Belang) moest in 2007 aftreden als raadslid in Elburg omdat hij handtekeningen had vervalst voor zijn kandidatuur voor de waterschapsverkiezingen.

Gijs van Eeuwijk (Samen Sterk Maasdriel) trad in 2006 af als wethouder omdat hij een lijst met kopers van een woningbouwproject aan een partijgenoot had gegeven.

Gemeentebelangen Vught royeerde in 2006 gemeenteraadslid Tom van Erp omdat hij burgemeester Jan de Groot beledigd had. Zijn carrière in Vught was al een grote aaneenschakeling van conflicten, met als dieptepunt een mail die hij in 2003 als voorzitter van een stichting aan alle raadsleden verstuurde, met daarin de mededeling dat hij de begroting had opgeschroefd om meer subsidie te krijgen.

Gijs Broeders (Combinatie Algemeen Belang) trad in 2006 af als wethouder van Drimmelen omdat hij geprobeerd zou hebben voor anderen een lading stenen te regelen.

John Stubenitsky (Leefbaar Breda) kwam in 2005 in opspraak omdat hij 2175 euro had geleend van de fractievergoeding van zijn partij. Hij betaalde meteen terug en mocht blijven.

Vincent Poorter (Leefbaar Rechtvaardig Zaanstad) werd in 2005 veroordeeld tot het terugbetalen van zijn raadsvergoeding aan Zaanstad. Daar moest hij aftreden als raadslid omdat hij in Bergen woonde. Hij werd al eerder veroordeeld tot een voorwaardelijke celstraf voor aanranding.

Ad Pastoor (Leefbaar Eindhoven) trad in 2005 af als wethouder omdat hij bouwbedrijven had bevoordeeld. De politie moest hem later dat jaar verwijderen van de ledenvergadering van Leefbaar Eindhoven.

Ruud van Dijk (Valkenswaardse Belangen) moest in 2005 aftreden als wethouder nadat hij beschuldigd was van corruptie. Justitie kon daarvoor geen bewijzen vinden en seponeerde de aanklacht.

Theo van Mook (Dorpen en Duurzaamheid) kwam als raadslid van Lith in 2004 in opspraak omdat hij twee percelen grond had gekocht die de gemeente ook wilde kopen. De andere partijen in de raad vonden dat voorkennis en eisten zijn vertrek, maar Van Mook bleef zitten.

Jos Mennen (Algemeen Belang) trad in 2004 af als wethouder van Asten omdat er ophef was ontstaan over de slechte omstandigheden op de minicamping die hij exploiteerde.

Wim van Laarhoven (Gemeentebelangen) moest in 2004 aftreden als wethouder van Vught toen bleek dat hij, zonder dat de rest van het college dat wist, commissaris was geworden bij de BV Van Laarhoven Holding.

In 2004 trad Jilles Hemmes (Gemeente Belangen Schiedam) af. Om te voorkomen dat zijn raadsvergoeding op zijn vut zou worden gekort, had hij acht maanden vergoedingen op rekening van de partij laten storten, waarna ze na zijn vijfenzestigste op zijn rekening werden overgemaakt. Commentaar van partijgenoot Henk Groenewegen: ‘Heel het land hangt aan elkaar van corruptie en dan moet hij weg vanwege die paar maanden…’

Wethouder Theo Schoenmakers (Leefbaar Schiedam) versleet in een jaar tijd maar liefst zes computers, die allemaal waren vastgelopen op virussen. Bij een onderzoek trof Deloitte in 2003 porno op zijn pc aan. Hij moest aftreden als wethouder. Schoenmakers was al eerder uit de CDA-fractie gezet na een incident met drank.

Bij het onderzoek in 2003 ontdekte Deloitte ook porno op de computer van wethouder Henk Jan Habermehl van Schiedam (Gemeente Belangen Schiedam).

Toon Roosenboom (Leefbaarheid) zou als wethouder van Halsteren steekpenningen hebben aangenomen. Hij werd daarvoor in 2003 veroordeeld tot tienduizend euro boete en drie maanden voorwaardelijk. Roosenboom vocht die veroordeling aan, maar overleed voordat het hof uitspraak kon doen.

Emmy Koning (Gemeentebelangen) trad in 2003 af als wethouder van Delfzijl nadat een bizarre deal met haar partijgenoot Adriaan Bruininck uitlekte. Zij mocht na de verkiezingen wethouder worden, op voorwaarde dat ze Bruininck – die zelf een uitkering had – elke maand driehonderd euro zou betalen.

Fractievoorzitter Joop Goudeleeuw (Gemeente Belangen Schiedam) werd in 2003 door de politierechter veroordeeld tot een voorwaardelijke straf wegens het bedreigen van zijn buurman, onder andere het ‘maken van stekende bewegingen’ met een schroevendraaier. Hij bleek al eerder veroordeeld voor het dreigen met een zwaard. Hij stapte in 2004 uit de fractie.

Deze lijst is tot stand gekomen door het zorgvuldig inventariseren van openbare bronnen. Er is onder andere gebruikgemaakt van de jaarlijkse wethoudersoverzichten die Henk Bouwmans opstelt, aanvankelijk voor ‘Binnenlands Bestuur’, later voor ‘VNG Magazine’, en van ‘De vriendenrepubliek’ van Joep Dohmen.

We sluiten niet uit dat deze lijst aanvulling behoeft. Nieuwe gevallen en nieuwe informatie kunt u melden op het e-mailadres affaires@vn.nl.

Met dank aan: Klaas Postma, Paul Arlman, Michel van Hulten, Muel Kaptein, Alex Kortekaas, Karin Lasthuizen, Leo Huberts, Nico Baakman en Willeke Slingerland.

https://www.vn.nl/een-beetje-integer-bestaat-niet/