Waarom ultra-orthodoxe joden in Jeruzalem christenen bespugen
Religieuze spanningen
Waarom ultra-orthodoxe joden in Jeruzalem christenen bespugen
Een filmpje van ultra-orthodoxe joden in Jeruzalem zorgde deze week voor ophef. Ze spugen op een christelijke priester en schelden hem uit. Zulke blijken van minachting komen vaker voor. Wat is er aan de hand?
CNN zond de beelden uit, ze veroorzaakten wereldwijd ophef. De politie heeft de verdachten inmiddels onder huisarrest geplaatst. Minister van buitenlandse zaken Israel Katz veroordeelde de ‘lelijke’ daad op X.
Minachting voor christenen
Het incident verbaast de joodse godsdienstwetenschapper Yisca Harani niet. Zij heeft in juni een meldpunt opgezet voor christenen die zijn lastiggevallen, het ‘Religious Freedom Data Center for documenting anti-Christian attacks’. Harani’s medewerkers helpen bij het doen van aangifte, anderen patrouilleren door de Oude Stad met camera’s.
Door spugen en vandalisme uiten orthodoxe joden in Jeruzalem al langer hun minachting voor christenen. “Antichristelijke sentimenten zijn niet nieuw”, zegt Harani, die ook verbonden is aan onderzoekscentrum Yad Ben-Zvi, dat het joodse publiek voorlicht over het christendom. “Die vormen al sinds de oprichting van de staat Israël, in 1948, een probleem.”
Harani beijvert zich voor de interreligieuze dialoog. Ze maakt zich al jaren zorgen over de spanningen tussen ultra-orthodoxe joden en christenen in Jeruzalem. “Voor mij als jood is het schokkend om te horen dat monniken niet meer in gebedskleding over straat durven en christenen de kruisen om hun nek bedekken. Net zoals mijn voorouders in Europa hun identiteit moesten verbergen.”
Verschrikkingen benadrukken
Een van de problemen is dat in sommige kringen de joodse identiteit steeds afgezet werd tegen het christendom, zegt Harani. “Om te bewijzen dat je joods bent, moet je de verschrikkingen benadrukken die christenen joden hebben aangedaan. Het christendom is een aartsvijand geworden. Terwijl de meeste religieuze joden in Israël gelukkig nooit een pogrom hebben meegemaakt. Je kunt toch niet blijven hangen in de trauma’s van de Holocaust, of van de kruistochten?”
Volgens Harani bagatelliseert de Israëlische overheid het probleem. Binnen enkele maanden documenteerde haar meldpunt telefonisch en online 42 incidenten, die Trouw heeft ingezien: van een uitgescholden predikante die met gemeenteleden een heilige plaats wilde bezoeken, tot bedreiging met een mes en orthodoxe meisjes die naar een klooster spuugden omdat ‘Jeruzalem joods is en van ons moet zijn’.
Een orthodoxe Amerikaan sloeg volgens persbureau AP op 4 februari vorig jaar in een katholieke kerk een Christusbeeld kapot onder het roepen van ‘Geen afgoden in de heilige stad Jeruzalem!’ Harani denkt dat zulke gelovigen zich gesteund voelen door ‘ultra-nationalisten in het kabinet’. “Neem Itamar Ben-Gvir, die voordat hij minister werd, nog zei dat spugen op christelijke plaatsen een joods gebruik is.”
Spugen als vorm van verzet
Afgelopen jaar belegde Harani na het zoveelste incident een conferentie onder de titel ‘Waarom spugen (sommige) joden op christenen?’. De monnik Matteo Munari gaf daar antwoord op, blijkt uit het videoverslag. “Uit verachting op iemand spugen komt in oude verhalen al voor, Jezus werd tijdens zijn lijdensweg naar het kruis (‘Via Dolorosa’) zelf bespuugd. Toen joden een kleine minderheid vormden in Europa, was spugen een vorm van verzet tegen de vernederingen die ze ondergingen.”
In Israël zijn joden geen minderheid meer, en wordt het spugen officieel afgewezen. Toch liet - inmiddels minister - Ben Gvir, toen er afgelopen herfst spuugincidenten in het nieuws waren, weten dat hij het niet strafbaar vond. Wat hém ergerde was dat ultra-orthodoxen hiermee in een kwaad daglicht kwamen te staan. Op Army Radio riep hij de critici op om ‘op te houden met het belasteren van Israël’.
Sinds 7 oktober, toen Hamas Israël aanviel, is het aantal meldingen gedaald. Dat komt ook doordat er tijdens de oorlog in Gaza minder vrijwilligers beschikbaar zijn om ze te signaleren en te verwerken, zegt Harani. “Maar de intimidaties gaan gewoon door.” Die hebben soms een extra grimmig karakter. “Op een muur zag ik graffiti waarin christenen met Hamas werden vergeleken. Zo negatief denken joodse fanatici dus over hen.”
Aanvankelijk kreeg Harani’s meldpunt brede kerkelijke steun. “We hadden de zegen van de rooms-katholieke kerk en van drie orthodoxe kerken, de Roemeense, de Russische en de Syrische.” Ook met de Armeniërs werd intensief samengewerkt. Na 7 oktober is de liefde wat bekoeld. Harani: “Onze kerstkaarten bleven onbeantwoord. Bijna niemand vroeg: hoe gaat het met jullie? Heeft Hamas jullie familieleden vermoord of gekidnapt?”
Ook de Amsterdamse hoogleraar Joodse studies Bart Wallet ziet al langer hoe christenen het leven zuur wordt gemaakt, vooral in Jeruzalem. Het zijn vaak leden van kerken met een lange historie in Israël die bespuugd of belasterd worden, zoals de rooms-katholieke of de Grieks-orthodoxe kerk. Zij zijn het best herkenbaar op straat, met hun liturgische gewaden, pijen en kruisen. Maar ook westers geklede gelovigen zijn het mikpunt, vertelt Wallet. “Zelfs evangelische christenen worden gepest, en dat zijn nota bene de trouwste Israël-supporters die je je maar kunt voorstellen.”
Tekst gaat verder onder beeld.
De belagers van abt Nikodemus zijn weliswaar opgepakt, maar volgens Wallet worden daders maar af en toe bestraft. “Veel te weinig, blijkt uit Israëlisch onderzoek. Een meldpunt en publiciteit helpen. Het is goed dat de christelijke bevolking hierin niet alleen staat, maar joodse bondgenoten heeft, zoals Yisca Harani. Ze is niet de enige, en Israëlische media besteden er geregeld aandacht aan.”
Moslims en christenen die niet in het heilige land zouden horen
Niet iedereen stelt het op prijs als dat soort pesterijen aan de kaak worden gesteld. Dat leden van de huidige regering er niets tegen willen doen, verbaast Wallet niet. “Dat zijn extreme figuren met in hun achterban personen die vinden dat moslims en christenen eigenlijk helemaal geen plaats zouden mogen hebben in het heilige land. Wie nu christenen bespugen, krijgen al snel het idee dat dat goed is, dat ze ermee wegkomen.”
De conferentie van Harani stuitte op weerstand van de omstreden ultra-rechtse loco-burgemeester van Jeruzalem, Arieh King. Hij noemde het initiatief ‘antisemitisch’.
Wallet vertelt dat King deelnam aan een demonstratie van religieuze extremisten tegen een gebedsbijeenkomst van christenen bij de Klaagmuur. Evangelische christenen die Israël steun kwamen betuigen, moesten het daarbij ontgelden. “Ze werden bespuugd en geslagen.”
Christelijke organisaties - zowel de oude historische gemeenschappen als de nieuwere evangelische - ontmoeten een onwillige Israëlische overheid, zegt Wallet. “Die doet moeilijk over het verstrekken van visa voor geestelijken. Dat leidde er toe dat zelfs de International Christian Embassy Jerusalem begon te protesteren.”
Dat gebeurde in 2023. De Nederlandse tak van deze christen-zionistische organisatie constateerde verbijsterd dat ze slachtoffer was van ‘illegale religieuze discriminatie’ door het land dat ze zo bewondert. Wallet: “Je zult ze nooit betrappen op kritiek op de regering, maar zag zich nu genoodzaakt de publiciteit te zoeken. Niet alleen over de visa-problemen, maar ook over de toename van het geweld tegen christenen. Daar schrok Israël van, het was hun trouwste fanclub. De visa-verstrekking werd weer verruimd, maar op dit moment kampen allerlei christelijke organisaties nog steeds met het krijgen van visa.”
Bang voor de Israëlische autoriteiten
Christenen die zijn lastiggevallen, verzwijgen dat vaak, zegt Yisca Harani. “Ze zijn bang voor de autoriteiten. Dat ze hun verblijfsstatus kwijtraken bijvoorbeeld.”
Het pesten en weren van christenen past in een lange traditie van strijd om het land, zegt Wallet. “De grootste grondbezitters in Israël zijn de historische kerken en kloosters, van onder andere rooms-katholieken en Armeens-orthodoxen. Dat willen groepen binnen de kolonisten en de ultra-orthodoxe Joden veranderen. Bij Haifa probeerde een extreme rabbijn het Stella Marisklooster te bemachtigen door te beweren dat dat een oude Joodse heilige plaats was.”
Bijna was de Olijfberg in Jeruzalem ingelijfd. Het gebied speelt een prominente rol in het leven van Jezus, en is in bezit van de kerken. Ook Getsemane ligt daar, de plek waar Jezus zijn laatste uren doorbracht. Een overheidsinstelling wilde er een natuurpark van maken en zo zeggenschap verwerven over het gebied. Volgens Wallet beoogde Israël daarmee de Israëlische soevereiniteit over Jeruzalem te versterken.
De Griekse, Armeense en Rooms-katholieke patriarchen waren woest en keerden zich op 18 februari 2022 per brief tegen deze poging om ‘niet-Joodse karakteristieken te elimineren’. ‘Onder het mom van natuurbeheer is dit een ideologische opzet om de status en rechten van christenen in Jeruzalem te ondermijnen door de ‘heiligste plaatsen te onteigenen en te nationaliseren’.
Een lang, sluipend proces
Westerse landen kregen de alarmistische brief toegestuurd. Met effect: Israël zette het plan in de koelkast. Maar het getouwtrek om land gaat door. Wallet: “Vaak gebeurt het met legale middelen, soms met schimmige deals, dan weer gestimuleerd door bekladden, vandalisme en gescheld. Het is een lang, sluipend proces waarin christelijk land in joodse handen overgaat. Waarbij overeind blijft dat de kerken en de kloosters ook in Jeruzalem nog steeds veel land en lucratief onroerend goed hebben en dat ze belastingvrijstelling genieten, dankzij een oude overeenkomst met het Vaticaan en de andere oude kerken. Dat steekt Israëliërs.”
De kolonistenbeweging heeft als doel om zo veel mogelijk land op te kopen en dan Joods te laten bewonen, zegt Wallet. “Zo versterken ze hun stempel op de joodse staat Israël, en met name op Jeruzalem.”
Dat is al gaande sinds de Zesdaagse oorlog in 1967, legt Wallet uit. “Het sentiment eronder is nationalistisch en keert zich tegen christenen zoals het ook moslims treft. Met varkenskoppen in moskeeën en treiterijen van monniken. Extremistische, geradicaliseerde jongeren - de ‘heuveltopjeugd’ - vinden dat Israël van niet-joodse religies moet worden ontdaan. Zij vormen een kleine minderheid, maar ze zitten nu wel aan tafel in het centrum van de macht, in het kabinet-Netanyahu.”
Daarmee verzwakt de positie van kerken. De Grieks-orthodoxe patriarch van Jeruzalem waarschuwde in 2018 dat ‘bepaalde groepen kolonisten’ erop uit zijn de christelijke aanwezigheid in Jeruzalem te ondermijnen, het Armeense patriarchaat spreekt zelfs van een dreigende ‘uitroeiing’. Wallet relativeert dat. “Het zijn grote woorden die passen in een harde strijd.”
Reacties
Een reactie posten