Het verhaal was ook té bizar
'IEMAND IS rond de klok van halfacht begonnen met liegen, en is daar niet meer mee opgehouden', zegt Vrij Nederland-redacteur Rob de Lange, zes jaar en een paar maanden na de Bijlmerramp en een dag nadat tijdens de parlementaire enquête is vastgesteld dat inderdaad iets 'onder de pet' is gehouden.
De verhoren geven hem en drie anderejournalisten gelijk, erkennen nu ook degenen die hen vol scepsis verweten spoken na te jagen. Een doofpot? Wild verhaal. Kan niet in Nederland.Vincent Dekker van Trouw, Pierre Heijboer van de Volkskrant, en Joost Oranje die bij Nova samenwerkte met De Lange, hebben jarenlang onderzoek gedaan naar de Bijlmerramp.
Waarom stortte op 4 oktober 1992 een vrachttoestel van El Al neer? Waarom werden inwoners van de Bijlmerziek? Wat was er mis met die Boeing? Hoe zat dat met die flaps? Wat vervoerde het toestel nog meer dan parfum? En waarom logenautoriteiten, wat werd er verzwegen, en namens wie?
De verhoren geven hem en drie anderejournalisten gelijk, erkennen nu ook degenen die hen vol scepsis verweten spoken na te jagen. Een doofpot? Wild verhaal. Kan niet in Nederland.Vincent Dekker van Trouw, Pierre Heijboer van de Volkskrant, en Joost Oranje die bij Nova samenwerkte met De Lange, hebben jarenlang onderzoek gedaan naar de Bijlmerramp.
Waarom stortte op 4 oktober 1992 een vrachttoestel van El Al neer? Waarom werden inwoners van de Bijlmerziek? Wat was er mis met die Boeing? Hoe zat dat met die flaps? Wat vervoerde het toestel nog meer dan parfum? En waarom logenautoriteiten, wat werd er verzwegen, en namens wie?
Met het Kamerlid Van Gijzel hebben de vier journalisten ervoor gezorgd dat het van een parlementair onderzoek naar de Bijlmerramp kwam. Niettemin zijn ze, de een meer dan de ander, heel lang aangezien voor paranoïde complotdenkers, geobsedeerde verslaggevers die een keer te vaak op een duister parkeerterrein waren aangelopen tegen een zotte querulant.
'Ik heb ook wel 's vloekend tegenover een adjunct-hoofdredacteur gestaan omdat een stuk niet in de krant mocht', zegt Heijboer. 'Maar die scepsis begrijp ik wel. Het verhaal was ook te bizar.' Heijboer was vier dagen stadsverslaggever toen vlucht LY-1862 neerstortte. Hij had dat weekeinde piketdienst, woonde vlakbij, en stond binnen vijf minuten 'met knikkende knieën en een beetje verdwaasd' naar de ramp te kijken. Zelfs de mannen-in-witte-pakken moet hij hebben gezien, 'maar zonder ze te registreren'.
Nadat Heijboer in juli 1997 met VUT ging, werden die witte-pakken het eerste 'losse eindje' dat hij opnieuw ging natrekken. Hij verzamelde getuigenverklaringen die nu in de parlementaire enquête terugkomen.Waar Heijboer met VUT ging, Oranje naar NRC Handelsblad vertrok, en De Lange overstapte naar Vrij Nederland, bleef Dekker bij Trouw. Van de vier geldt hij als de meest bijterige journalist.
Nadat Heijboer in juli 1997 met VUT ging, werden die witte-pakken het eerste 'losse eindje' dat hij opnieuw ging natrekken. Hij verzamelde getuigenverklaringen die nu in de parlementaire enquête terugkomen.Waar Heijboer met VUT ging, Oranje naar NRC Handelsblad vertrok, en De Lange overstapte naar Vrij Nederland, bleef Dekker bij Trouw. Van de vier geldt hij als de meest bijterige journalist.
Dekker publiceerde vrij snel na de ramp een boek (Going down, going down), dat niet al te serieus werd genomen. 'Ik gaf me bloot in dat boek. Vertelde dat ik bang was geweest, van de Israëlische geheime dienst, noem het maar de Mossad. Toen was het idioot om zoiets te zeggen, maar nu ineens een stuk minder.'
Dekker had zich de eerste maanden na de ramp vooral gestort op de route die de ramp-Boeing had gevlogen. De verschillen tussen de radarbeelden en wat ooggetuigen verklaarden. 'Ik zag daarin een sterkbewijs dat er zaken verdraaid waren.'
Maar toen de Raad voor de Luchtvaart een eindrapport publiceerde, en de technische oorzaak vastleek te staan, werd de Bijlmerramp voor veel media een 'oude zaak'. 'Het was helemaal doodgebloed', zeggen Oranje en De Lange. Het duo begon later dan Dekker of Heijboer aan de Bijlmer-kwestie, maar kreeg bij Nova wel de ruimte voor onderzoeksjournalistiek, al waren er ook daar sceptische reacties. Dat er iets niet pluis is, weten we nu wel, maar kom terug als je de smoking gun te pakken hebt - het hele verhaal, kortom.
Dat zat er niet in, zegt Oranje, voor wie het onderzoek pas goed begon met een simpele vraag: 'Wat zat er nou eigenlijk in dat toestel? Ik vond het heel curieus dat de Nederlandseoverheid dat niet wist.'
Dekker had zich de eerste maanden na de ramp vooral gestort op de route die de ramp-Boeing had gevlogen. De verschillen tussen de radarbeelden en wat ooggetuigen verklaarden. 'Ik zag daarin een sterkbewijs dat er zaken verdraaid waren.'
Maar toen de Raad voor de Luchtvaart een eindrapport publiceerde, en de technische oorzaak vastleek te staan, werd de Bijlmerramp voor veel media een 'oude zaak'. 'Het was helemaal doodgebloed', zeggen Oranje en De Lange. Het duo begon later dan Dekker of Heijboer aan de Bijlmer-kwestie, maar kreeg bij Nova wel de ruimte voor onderzoeksjournalistiek, al waren er ook daar sceptische reacties. Dat er iets niet pluis is, weten we nu wel, maar kom terug als je de smoking gun te pakken hebt - het hele verhaal, kortom.
Dat zat er niet in, zegt Oranje, voor wie het onderzoek pas goed begon met een simpele vraag: 'Wat zat er nou eigenlijk in dat toestel? Ik vond het heel curieus dat de Nederlandseoverheid dat niet wist.'
VOLGENS Oranje, die zich voor de NRC met de Bijlmer bleef bezighouden, stuitte hij ook op weerstand, maar vooral bij autoriteiten. 'Ze zeiden: jullie stellen je aan, je zoekt iets verkeerds, wij hebben het hele verhaal keurig op een rijtje. Het werd verschrikkelijk gedebunkt. Door de Rijksluchtvaartdienst, de Raad voor de Luchtvaart,het ministerie van Verkeer en Waterstaat.'
Dankzij onthullingen van Nova werd de Bijlmer vorig jaar weer voorpaginanieuws. Compleet met Kamervragen, spoeddebatten, een bijzondere Kamercommissie.Hoewel Heijboer en Dekker voor concurrerende kranten schreven, waren ze wel gaan samenwerken. Informatie werd uitgewisseld, en een verhaaldat volgens de Volkskrant niet hard genoeg was, belandde een dag later in Trouw. Toen de belangstelling voor de Bijlmerramp op een dieptepunt was beland, schoof ook het team van Nova een keer aan in het café. Maar men moet, zeggen Oranje en De Lange, die samenwerking niet overschatten.
'We hielden elkaar op de hoogte. Je kiest een spoor en daar ga je op door. Je kunt niet alles doen.'Theorieën en informanten hadden ze te over, maar alle vier de onderzoeksjournalisten houden vol dat ze meer niet dan wel hebben gepubliceerd. 'We hebben zoveel dingen uitgezocht die achteraf niets bleken te zijn', zegt De Lange. Terwijl Heijboer over een zegsman 'uit kringen van de Israëlische geheime diensten' beschikte die weliswaar 'echte informatie' leek te verschaffen, maar zich aan de telefoon helaas nooit bekendmaakte, en ruiterlijk toegaf dat hij nooit zou kunnen bewijzen dat hij was wie hij zei dat hij was.
Ook Oranje had bij Nova contact gehad met een ex-agent van de Israëlische Mossad. Toen zochten hij en De Lange nog naar de vermistecockpit voice recorder. Maar zijn doorbraak kwam pas toen Oranje - die net als zijn collega's meer dan eens een beroep deed op de Wet Openheid Bestuur (WOB) - toevallig in contact kwam met medewerkers van El Al.
'Ik heb heel veel geïnvesteerd om hun vertrouwen te winnen. Had op een gegeven moment het idee dat ik alleen een papierenwerkelijkheid aan het najagen was. En de echte verhalen krijg je tochbij de mensen die er zelf bij zijn geweest.'
Waar Nova ontdekte dat een derde van de vrachtbrieven van de El Al-Boeing zoek was, de Economische Controle Dienst daar vreemd genoegniet naar had gezocht, en er bovendien geknoeid was met ladingpapieren, verzamelde Heijboer - die als vutter tijd over had - twintig plausibele getuigenissen over mannen-in-witte-pakken.
Waar Nova ontdekte dat een derde van de vrachtbrieven van de El Al-Boeing zoek was, de Economische Controle Dienst daar vreemd genoegniet naar had gezocht, en er bovendien geknoeid was met ladingpapieren, verzamelde Heijboer - die als vutter tijd over had - twintig plausibele getuigenissen over mannen-in-witte-pakken.
Onder druk van zieke Bijlmerbewoners en hun advocaat leidde dat ertoe dat minister Jorritsma niet meer kon volhouden dat alle vragen over de Bijlmerramp beantwoord waren. Ook andere media gingen weer meedoen. Zo schreef De Telegraaf dat er vlak na de ramp extra vluchten op Tel Aviv waren geweest, en kwam het Algemeen Dagblad met een verhaal overvreemde helikoptervluchten boven de Bijlmer.
DE HOOP dat ze ook werkelijk de smoking gun zouden vinden, hadden Oranje en De Lange toen al opgegeven. Collega's bij Nova wilden eigenlijk alleen nog weten wat er nou precies in de Boeing zat, 'maardat weten we niet en zullen we ook nooit weten', zegt Oranje. 'Het was een lost case. Er is nu nog steeds twintig ton lading zoek. De informatie daarover klopt niet. Hoe serieus neem je nog wat daar na zes jaar over naar buiten komt? Mij ging het meer om de Nederlandse overheid. Hoe kan het nou dat er zo weinig gebeurt als er zo'n El Al-vliegtuig neerstort?'
Ook Heijboer - die voor 2Vandaag nog als commentator optreedt - verwacht niet dat tijdens de parlementaire enquête ook de ultieme vraag - wie heeft wat in de doofpot gestopt? - beantwoord zal worden.
'Ik heb lang gedacht: jaag je nou geen spoken na. Maar er kwam een moment dat ik zeker wist dat het niet zo was. Bij de zoveelste leugen, informatie van de overheid die voor mij bewijsbaar onjuist enmisleidend was. Het verzwijgen is nu het echte nieuws. Dat drijft mijook. Ik voelde me beledigd. Dat mensen denken dat je zo naïef en dom bent, dat ze je alles op de mouw kunnen spelden.'
'Ik heb lang gedacht: jaag je nou geen spoken na. Maar er kwam een moment dat ik zeker wist dat het niet zo was. Bij de zoveelste leugen, informatie van de overheid die voor mij bewijsbaar onjuist enmisleidend was. Het verzwijgen is nu het echte nieuws. Dat drijft mijook. Ik voelde me beledigd. Dat mensen denken dat je zo naïef en dom bent, dat ze je alles op de mouw kunnen spelden.'
Heijboer en Dekker zaten in het gebouw van de Eerste Kamer toen woensdag ineens de geluidsband opdook waaruit bleek dat al een half uur na de ramp bekend was welke lading de El Al-Boeing vervoerde. Oranje volgt de enquête nog van enige afstand voor de NRC.De Lange schrijft voor VN over heel andere onderwerpen, maar ook zijnvingers begonnen te jeuken toen hij hoorde dat een El Al-medewerker aandrong op stilzwijgen.
En de verkeersleiders op Schiphol besloten de informatie over gevaarlijke lading 'onder hun pet' te houden.
ALLEN ZIJN gefascineerd door de vraag waarom dat mogelijk was, of er sprake was van moedwil of misverstand. Dekker is een cynicus gewordendie constateert dat er geen enkele reden is om aan te nemen dat Den Haag 'netter' is dan een bananenrepubliek: 'Waarom zou het Noord-Nederlandse deel van de globe, de Randstad en misschien ook nogUtrecht, zo anders zijn dan de rest van de wereld?'
Oranje houdt het op 'een klassiek geval van de arrogantie van de macht, en dan vooral van de Peter Stuyvesant-wereld die de luchtvaartis': 'Men is daar niet gewend op de vingers gekeken te worden. De ministers hebben zich ook ontzettend laten leiden door hun ambtenaren. Ze hadden in 1996 al kunnen erkennen dat ze meer hadden moeten doen, toen al door de zure appel heen kunnen bijten.
En een aantal van die ambtenaren vond het ook echt onzin om erover na te denken wat er in die vracht zat.' De voortdurende ontkenning ('Er is niks') heeft Oranje gestimuleerd door te spitten. Dezelfde scepsis, ook onder collega-journalisten, zegt Heijboer achteraf te billijken. 'Ik vind dat ik te weinig krediet heb gekregen, maar ook mij was het soms te bizar. Al dat verdoezelen en sjoemelen - wij denken dat zoiets alleen in andere landen gebeurt.
Het past heel cynisch en precies in hoe regeringen met elkaar omgaan, in oude vriendschapsbanden tussen Israël en Nederland, in economische belangen. Maar het waarom van de cover-up heb ik ook nog niet te pakken.'
https://www.volkskrant.nl/voorpagina/het-verhaal-was-ook-te-bizar-door-henk-blanken~befeaf29/
https://www.volkskrant.nl/voorpagina/het-verhaal-was-ook-te-bizar-door-henk-blanken~befeaf29/
Reacties
Een reactie posten