NSC laat het demissionaire kabinet achter in ontreddering
NSC laat het demissionaire kabinet achter in ontreddering
En daar ging Nieuw Sociaal Contract dan toch, alsnog, nadat eerder de wens om te besturen steeds de doorslag gaf. Het toch al gehavende demissionaire kabinet komt nu op onontgonnen terrein.
is chef van de politieke redactie.
E
n daar ging Nieuw Sociaal Contract dan toch. Alsnog. 639 dagen na de formidabele verkiezingsoverwinning van Pieter Omtzigt, na vele keren waarin de partij op het punt stond om de samenwerking in het kabinet-Schoof te beëindigen, werd ‘Israël’ vrijdagavond het breekpunt. Niemand die het vrijdagochtend zag aankomen. Niemand ook die weet hoe het nu verder moet met de demissionaire regering.
Even dacht NSC aan het begin van deze zomer, na de val van het kabinet, verlost te zijn van de dagelijkse hoofdpijn die de samenwerking met PVV-leider Wilders de partij bezorgde. ‘Met deze gast gaan we niet meer in zee’, liet een opgeluchte fractieleider Nicolien van Vroonhoven zich in juni ontvallen. De weerzin was overigens geheel wederzijds. ‘U heeft ons tergend gek gemaakt’, voegde Wilders Van Vroonhoven toe.
In het voorafgaande jaar was NSC al twee Kamerleden en twee staatssecretarissen verloren vanwege de aanhoudende botsingen met de PVV. Intern werd diverse keren overwogen of het nog zin had om door te gaan, het sterkst rond het aftreden van staatssecretaris Nora Achahbar in november. Steeds gaf de wil om door te regeren en te proberen tenminste nog iets te bereiken de doorslag.
Eddy van Hijum, de nieuwe lijsttrekker, hoorde bij het kamp dat geloofde in die lijn. Als minister van Sociale Zaken was hij een van de weinige bewindslieden die concrete resultaten kon laten zien: hij kreeg zijn akkoord over het vroegpensioen en leverde wetsvoorstellen af om de uitwassen van de arbeidsmigratie tegen te gaan.
‘Waanzinnig slecht’
Het demssionaire kabinet hoopte wat te kunnen ontspannen na Wilders’ vertrek, maar het was een veeg teken dat VVD, NSC en BBB er daarna slechts met grote moeite in slaagden om de vrijgekomen PVV-posten onderling te verdelen. De bereidheid om elkaar iets te gunnen bleek ver te zoeken, ook zonder de PVV. ‘Waanzinnig slecht’, was Van Vroonhovens’ eigen recensie over de chaotische indruk die de coalitie in die dagen wekte.
Maar dat is nog niets vergeleken met de politieke wanorde die nu onverwacht is ontstaan. Maandenlang toonde minister Veldkamp zich in alle Israël-debatten tamelijk stoïcijns. Op alle smeekbedes vanuit de linkse oppositie om meer te doen en Jeruzalem onder grotere druk te zetten, was zijn vaste antwoord dat hij al heel veel deed en dat hij overigens niet geloofde in nationale stappen. Al zijn inspanningen waren gericht op het in beweging krijgen van de Europese Unie.
In de loop van deze zomer, terwijl in Gaza hongersnood ontstond en de regering-Netanyahu het geweld niet temperde maar verder opvoerde, kwam Veldkamp dan toch met nationale maatregelen. Maar die waren volstrekt onvoldoende om de kritiek vanuit de oppositie weg te nemen.
Donderdag in de Tweede Kamer begon ook zijn eigen NSC-fractie te schuiven. Van Vroonhoven zei niet langer bezwaar te hebben tegen een boycot van producten uit de illegale Israëlische nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever. Ook wilde ze op zoek naar alternatieven voor de wapenimport uit Israël.
Toezeggingen durfde Veldkamp donderdag niet te doen. Hij ging het vrijdag bespreken in de ministerraad, om daar na vele uren tot de conclusie te komen dat de coalitiepartners hem ‘onvoldoende ruimte’ boden om te doen wat in zijn ogen nodig was.
Van Hijum solidair
De NSC-top had daarna weinig tijd nodig voor de afweging. Bleef er nog iets over van het allerlaatste restje geloofwaardigheid als de partij, na Achahbar, wéér een bewindspersoon om principiële redenen zou laten vertrekken zonder verdere consequenties?
Partijleider Van Hijum, die over twee maanden terug moet naar de kiezers, zag geen andere optie dan een eensgezinde solidariteitsverklaring met Veldkamp. VVD en BBB lieten hem geen keuze, vond hij: ‘Ik had de hoop en ook een klein beetje de verwachting dat er begrip zou zijn voor wat de minister nodig had.’
Op de vraag of bij die keuze ook lang is stilgestaan bij wat dat betekent voor het toch al gehavende demissionaire kabinet, kwam vrijdag nog geen antwoord. Maar de schade is groot: NSC trekt vijf ministers en vier staatssecretarissen terug − negen posten waarvoor de resterende regeringspartijen VVD en BBB nu een oplossing moeten vinden. Hele departementen liggen politiek braak.
Maar minstens zo ingrijpend: premier Schoof en zijn ploeg leunen nu nog op slechts 32 zetels in de Tweede Kamer. Dat zijn 44 zetels te weinig voor een meerderheid − een wel erg groot gat om bij elk besluit te moeten dichten.
En op veel welwillendheid hoeven VVD en BBB ook niet te rekenen. De PVV liet er begin deze zomer geen misverstand over bestaan: Wilders zit weer zonder enige terughoudendheid in de oppositie. Met verkiezingen op komst is de kans ook niet groot dat NSC zich vanaf nu nog veel gelegen laat liggen aan wensen van het kabinet. Zo blijft het landsbestuur ontredderd achter. Geen minister kan nog ergens op rekenen in de Kamer.
Onontgonnen terrein
Die situatie zal nog minstens een half jaar bestaan, gezien het feit dat zelfs een vlotte kabinetsformatie in Nederland enkele maanden duurt. Alleen al het maken van een rijksbegroting voor 2026, en daar op Prinsjesdag vervolgens voldoende parlementaire steun voor krijgen, dreigt opeens een zeer ingewikkelde opdracht te worden.
Wat dat precies betekent, wist vrijdagavond niemand. Terugvallen op eerdere ervaringen kan ook niet, want nooit eerder verliet een partij een demissionair kabinet. Het land betreedt onontgonnen politiek terrein.
Dick Schoof, die zijn premierschap steeds verder ziet afkalven, deed een dag lang in de Trêveszaal naar eigen zeggen zijn uiterste best om de boel bij elkaar te houden. ‘Ik had verwacht dat je iets meer met elkaar probeert om eruit te komen.’
Hij was er ‘knap chagrijnig’ van, maar verder wilde hij er eerst maar eens een nachtje over slapen. ‘Dan gaan we de komende periode nadenken hoe het nu verder moet.’
Reacties
Een reactie posten