Weinig zetels, toch macht: VVD en BBB drukken hun stempel op de Haagse ministeries
Weinig zetels, toch macht: VVD en BBB drukken hun stempel op de Haagse ministeries
Nooit eerder kregen twee partijen met zo weinig zetels zo veel ministeries in handen. Zelfs in demissionaire staat hebben de vele VVD- en BBB-bewindspersonen macht die lang niet altijd in te tomen valt.
is politiek verslaggever en onderzoeksjournalist van de Volkskrant.
I
edereen wist dat het verhaal van minister van Landbouw Femke Wiersma niet klopte. De BBB-bewindsvrouw vertelde vorige week in het FD dat de kennisinstellingen, waaronder het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), positief waren over haar stikstofbeleid. ‘Goede plannen’, zo zou het oordeel hebben geluid.
In werkelijkheid was de briefing die een PBL-directeur op 1 juli gaf aan een groepje ministers juist een koude douche geweest, bevestigt een bron. Volgens de doorrekening zouden de huidige kabinetsplannen slechts een stikstofreductie van 25 procent halen, zo luidde destijds de boodschap aan Wiersma en haar collega’s. Het beoogde, toch al bescheiden doel van 44 procent bleek mijlenver uit zicht.
Politiek redacteur Frank Hendrickx bericht wekelijks over de mechanismen achter de politieke gebeurtenissen.
Desondanks bracht de BBB-minister twee maanden later via het FD positief nieuws naar buiten over het oordeel van de planbureaus. De Tweede Kamer kon haar daar niet op aanspreken, want de BBB-bewindsvrouw had de doorrekening niet naar de Kamer gestuurd. Haar eigen ministerie corrigeerde haar niet en de rest van de ministerploeg zweeg eveneens. De werkelijkheid kwam alleen naar buiten omdat het onafhankelijke PBL, dat formeel onder Wiersma valt, bij hoge uitzondering besloot om zijn doorrekening zelf naar buiten te brengen.
Tandenknarsend
Het voorval met Wiersma vond plaats in een week dat VVD en BBB met slechts 32 zetels een heel kabinet in handen kregen. De Tweede Kamer ging daar tandenknarsend mee akkoord na het onverwachte vertrek van NSC, ook omdat er zo kort voor de verkiezingen geen uitvoerbaar alternatief meer te bedenken viel. Het resultaat is dat twee partijen met een beperkt mandaat nu de lakens uitdelen in alle beleidstorens van Den Haag. Met slechts acht zetels is BBB eindverantwoordelijk voor 5,5 ministerie: Landbouw, Volkshuisvesting, Infrastructuur, Binnenlandse Zaken, Onderwijs en (deels) Asiel.
Dat het kabinet demissionair is, en dus formeel vooral op de winkel moet passen, perkt de macht van de twee overgebleven regeringspartijen slechts gedeeltelijk in. Ministers bepalen nog steeds welke boodschap een departement naar buiten brengt – zelfs als die dubieus is, zoals het voorval met Wiersma onbedoeld aantoonde. Ook is er relatief weinig beleid controversieel verklaard. De demissionaire bewindspersonen hebben zo van de Tweede Kamer nog volop bewegingsruimte gekregen om met initiatieven te komen.
Een deel van het beleid komt bovendien buiten het zicht van de Kamer tot stand. Of het nu gaat om de voortzetting van een project, de prioriteiten van een uitvoeringsorganisatie of een wijziging in de begroting: iedere dag kan een bewindspersoon in meer of mindere mate zijn stempel drukken.
Invloed
Zo zijn VVD en BBB nu ook samen verantwoordelijk voor alle ambtelijke benoemingen in Den Haag. Dat is meestal een formaliteit, maar niet altijd. Demissionair BBB-staatssecretaris Jean Rummenie keerde zich bijvoorbeeld al tot twee keer toe tegen een kandidaat die door een ambtelijke selectiecommissie was voorgedragen voor een belangrijke landbouwpost in Rome. Volgens meerdere betrokkenen omdat de BBB’er zelf iemand naar voren wilde schuiven.
De invloed die VVD en BBB ondanks hun minimale mandaat uitoefenen op de ministeries kan nog vele maanden voortduren, mocht de formatie langer duren dan nu gehoopt. Toch lijken de overige partijen in de Tweede Kamer zich voorlopig vooral zorgen te maken over mogelijke invloed op de komende verkiezingscampagne. De vrees is dat VVD’ers en BBB’ers hun ministeries gebruiken als platform om aandacht te generen.
BBB-leider Caroline van der Plas noemde dat eerder een ‘onfatsoenlijke suggestie’, maar de overgebleven regeringspartijen laten zich nu al voorstaan op hun verantwoordelijkheidsgevoel. De nauwelijks verholen boodschap aan de kiezer: VVD en BBB werken wel noest door, terwijl PVV en NSC aan de zijlijn staan.
Succes uitventen
Blijft al het slechte nieuws de komende weken op de plank liggen, terwijl de succesjes worden uitgevent? Zeker is dat de VVD er alles aan doet om de belangrijke asielwetgeving zo snel mogelijk door de Tweede Kamer te krijgen. BBB-minister Mona Keijzer zit ambtenaren volgens meerdere bronnen ook al achter de vodden om zo snel mogelijk resultaten te boeken rondom de sobere huisvesting van statushouders.
Plannen die minder in het straatje passen van VVD en BBB kunnen juist weer makkelijk op de lange baan worden geschoven. De voorbereiding voor een verbod op uitzendkrachten in slachthuizen om misstanden tegen te gaan, staat naar verluidt inmiddels alweer op een lager pitje.
CDA-leider Henri Bontenbal riep de overgebleven regeringspartijen vorige week nog op tot ‘terughoudendheid’ en ‘fair play’, maar middelen om dat af te dwingen heeft hij niet. Ex-premier Mark Rutte zei ooit dat een kabinet in demissionaire toestand juist machtiger is: ‘Niemand kan je dan nog wegsturen.’ Dat gaat voorlopig ook op voor het rompkabinet-Schoof. Iedereen die nu nog een minister wil wegsturen, zal het verwijt krijgen de chaos alleen maar groter te maken.
VVD en BBB mogen weinig zetels hebben, ze kunnen voorlopig hun gang gaan.
Reacties
Een reactie posten