Minister van buitenlandse zaken Van Kleffens moest ‘aftasten’ of de Belgische koning kon worden geruild tegen hoge nazi’s.
Koningin Wilhelmina heeft aan het einde van de oorlog gevraagd te onderzoeken of er een opmerkelijke uitruil mogelijk was met de nazi’s. Zij maakte zich zorgen over het lot van de Belgische koning Leopold III, die met zijn gezin door de Duitsers in Oostenrijk gevangen werd gehouden. Ze vroeg daarom in maart 1945 aan haar minister van buitenlandse zaken Eelco van Kleffens via het Vaticaan ‘af te tasten’ of topnazi’s een vluchtweg kon worden geboden in ruil voor de vrijlating van de Belgische koningsfamilie.
Dat blijkt uit ‘Majesteit, U kent het werkelijke leven niet’, een bundel met originele oorlogsdagboeken van Van Kleffens, die vandaag verschijnt. Ze zijn ingeleid en van notities voorzien door de historicus Michael Riemens.
Het verzoek voor deze uitruil van de koningin is opmerkelijk omdat zij een anti-papistische en juist in de oorlogsjaren duidelijke anti-Duitse houding had. Maar om een mede-koningshuis dat in problemen verkeerde te helpen, was zij bereid tot deze deal, blijkt uit Van Kleffens dagboeken.
Angst voor liquidatie
Wilhelmina ondernam haar actie na een gesprek met de Belgische koningin-moeder Elisabeth in Brussel, die zich grote zorgen maakte over het lot van haar familie. De angst was dat de Duitsers, die de oorlog aan het verliezen waren, de Belgische koningsfamilie zouden liquideren. Over dat gesprek is overigens al eerder geschreven, zegt historicus Riemens.
Maar dat zij Van Kleffens vervolgens verzocht om stappen te nemen richting het Vaticaan voor deze deal rond de topnazi’s was nog onbekend. Wat er uiteindelijk precies met dit verzoek is gebeurd, wordt niet duidelijk uit Nederlandse bronnen, zegt Riemens. Het Vaticaan stond tijdens de Tweede Wereldoorlog min of meer boven de partijen, was betrokken bij allerlei humanitaire zaken en kon daardoor soms diplomatiek iets betekenen.
Leopold III en zijn gezin overleefden de oorlog. De houding van de vorst tijdens de bezetting, die weigerde samen met zijn regering naar het buitenland uit te wijken, leverde wel een jaren slepende koningskwestie op. In 1951 deed Leopold III om die reden troonsafstand ten gunste van zijn oudste zoon Boudewijn.
Vertrouwensband
Van Kleffens was tijdens de oorlog een van de weinige leden van het Nederlandse oorlogskabinet met een redelijke vertrouwensband met Wilhelmina. Riemens: “Stapje voor stapje wist hij haar vaak in de door hem gewenste richting te duwen.”
De minister van buitenlandse zaken verbaasde zich wel geregeld over de manier waarop de vorstin een loopje nam met het staatsrecht. Bovendien vond Van Kleffens de koningin behoorlijk wereldvreemd. De boektitel ‘Majesteit, U kent het werkelijke leven niet’ verwijst daarnaar.
Er staan meer opmerkelijke details over de voormalig koningin in het boek. Tijdens haar bezoek aan de Amerikaanse president Roosevelt bijvoorbeeld, in de zomer van 1942, wilde Wilhelmina haar minister van buitenlandse zaken aanvankelijk helemaal niet mee hebben. Pas na bemiddeling van premier Gerbrandy mocht Van Kleffens haar nareizen. Hij schijnt te hebben gezegd dat hij zijn ontslag zou hebben aangeboden als het geen oorlog was.
Met leedvermaak schreef Van Kleffens daarna over een bijeenkomst op het buitenverblijf van een neef en nicht van Roosevelt, waar de vorstin te midden van moderne Amerikanen oogde als een anachronisme: ‘Nu zat zij daar, en zei niet veel, een beetje zielig maar met een gezicht van “Ik ben tenslotte toch de Koningin van Nederland” een beetje gelaten en out of place, te midden van de luid pratende Amerikanen met hun Scotch en hun rye en hun ice-tea. Het was een tooneel om nooit te vergeten, en ik had a royal good time.’
‘Majesteit, U kent het werkelijk leven niet’. De oorlogsdagboeken van minister van Buitenlandse Zaken mr. E.N. van Kleffens (inleiding en annotatie: Michael Riemens). Vantilt, €29,95
Lees ook:
Precies 100 jaar geleden vroeg de vluchtende Duitse keizer Wilhelm II asiel aan op Nederlandse bodem
Het is dit weekeinde honderd jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog eindigde. Het Limburgse plaatsje Eijsden herdenkt dat de Duitse keizer, op de vlucht uit eigen land, daar het neutrale Nederland binnenkwam. Wilhelmina effende zijn pad.
Oorlogscorrespondentie van Wilhelmina nu in te zien
De zesde Integriteits Index: de VVD heeft weer de meeste én de grootste schandalen Voor de zesde keer brengt Vrij Nederland de Politieke Integriteits Index, het overzicht van alle politieke schandalen van het afgelopen jaar. De VVD blijft de partij met de meeste en de ernstigste affaires. Door BART DE KONING Beeld IVO VAN DER BENT Het begint een trieste traditie te worden op de jaarlijkse Vrij Nederland Politieke Integriteits Index (PII): de VVD had in 2017 met een totaal van elf weer de meeste affaires én de ernstigste. Het CDA kende afgelopen jaar zes integriteitskwesties, de PvdA vier. De andere landelijke partijen waren opmerkelijk schoon. Lokale partijen scoorden in 2017 bij elkaar vijftien affaires. Het leverde in totaal 39 integriteitskwesties op, begaan door 35 mannen en vier vrouwen. Dat zijn er minder dan de 47 affaires van 2016. Ook iets verder terugkijkend telde 2017 minder kwesties: het gemiddelde over de voorgaande vier jaar was 55. H...
Wat deden het ministerie van Defensie en een Noorse zwaarwaterfabrikant in een ’kunstmest-fabriekje’ aan het Noordzeekanaal? Jannie Schipper en Bart Vuijk d.d. 01-10-2022 IJMUIDEN In de jaren vijftig werd een geheimzinnig fabriekje gebouwd op het Hoogoventerrein in IJmuiden. Na een paar jaar stopte het abrupt, maar de gevaarlijke resten bleven decennia liggen. Nog steeds mag niemand weten wat er precies gebeurde. Nietsvermoedende stratenmakers brandden in de jaren zeventig letterlijk hun handen aan de nucleaire geheimen van Nederland. Tot op heden blijkt de explosieve erfenis van Nederlands mislukte experiment diep begraven te liggen onder de bergen steenkool bij Tata. Het is maart 1971. De jonge, ambitieuze ingenieur Marius Arends (27) en zijn collega’s van de afdeling Sluizen en Stuwen van Rijkswaterstaat strijken neer in IJmuiden voor de bouw van een nieuw gemaal. Arends is net getrouwd en ziet mogelijkheden om zijn sloopwoning in Wassenaar te ontgroeien do...
Reacties
Een reactie posten