De verlate ontknoping van een lange machtsstrijd bij Forum

Reconstructie FVD is behalve een partij ook een lucratieve inkomstenbron. Geld is soms de inzet van ruzie, en soms het wapen.

• Pim van den Dool
• Rik Rutten
30 juli 2019 om 23:08

Dik 17.000 euro deelt het Renaissance Instituut zichzelf eind 2018 uit. Het wetenschappelijk bureau van Forum voor Democratie laat het hele bestuur meeprofiteren. Voorzitter Paul Cliteur krijgt 7.500 euro, belastingvrij gestort via de Universiteit Leiden. De overige twee bestuursleden, Rob Rooken en Henk Otten, krijgen ieder 5.000 euro. Niets bijzonders, zegt Otten later tegen NRC. „Zo ging dat. Er was nog subsidiegeld over.”

Politieke partijen kunnen jaarlijks tot een bepaald bedrag subsidie aanvragen. Subsidie die niet wordt aangevraagd, is daarna niet meer beschikbaar. Otten, die al sinds het begin de financiën van Forum beheert, weet dat. „Dat geld moest op. Jarenlang is het zo gegaan, niemand in de partij vond daar iets van.”

Maar deze keer gaat het anders.

Thierry Baudet hoort bij terugkomst van zijn vakantie van de uitbetaling en maakt zich boos. Hij wil dat ál het uitgedeelde geld naar voorzitter Cliteur gaat. Otten is het daarmee oneens, de twee krijgen ruzie. Maanden voordat het conflict in de partijtop in alle openheid losbarst, is de spanning tussen de twee oprichters achter de schermen al volop aanwezig. Daarbij is geld soms de inzet van ruzie, en soms het wapen.

Afgelopen week beleefde de machtsstrijd binnen Forum zijn climax. In april moest Otten al een aantal hoge posities opgeven, nu is hij alles kwijt. Het partijbestuur, bestaande uit partijleider Baudet en secretaris Rooken, beschuldigt hem van „bestuurlijk wangedrag” en „financiële malversaties” en heeft hem geroyeerd.

Otten ziet op zijn beurt in zijn royement een ideologische en persoonlijke afrekening. Hij kondigde deze week aan een eigen partij op te richten, „zo vernieuwend als Forum was”, en zegt dat zijn medestanders klaar staan om over te stappen.

Geolied partijapparaat

Toch lijkt kans op een scheuring klein. Forum zelf probeerde de afgelopen dagen de positie van de gevallen penningmeester rap te marginaliseren. Een voorstel van FVD-senator Dorien Rookmaker om te bemiddelen, werd door de partij resoluut afgewezen. Op de website verscheen een open brief van alle lokale FVD-fractievoorzitters, die hun „volledige steun” uitspreken voor het partijbestuur. En in een video die Baudet dinsdag op Twitter deelde, spreekt de partijleider van een „moeilijk maar onvermijdelijk besluit”, zonder de naam van Otten te noemen.

Minstens zo belangrijk: als Otten zijn medestanders wil weglokken bij FVD, moet hij opboksen tegen een goedgeolied partijapparaat dat hij zelf heeft gecreëerd. Zijn eenmansfractie moet straks op nul beginnen, als afsplitser krijgt hij relatief weinig ambtelijke ondersteuning.

Bij FVD kunnen twijfelaars daarentegen rekenen op een bestaande partijorganisatie en op een goed inkomen. Dankzij de elf gewonnen senaatszetels die na het vertrek van Otten overblijven, krijgt de partij per 1 januari volgend jaar meer dan een half miljoen euro extra overheidssubsidie.

Bovendien behouden ze dan hun toegang tot een partij die er moreel geen problemen mee heeft geld uit te delen aan loyale partijgenoten. Want Forum is vanaf de oprichting behalve een succesvolle partij in de peilingen ook een lucratieve inkomstenbron. Robert Baljeu, sinds mei geroyeerd als lid, declareert met zijn bedrijf Turning Point BV door de jaren meer dan 100.000 euro voor zijn werkzaamheden bij de partij. Rooken, die met zijn eigen bedrijf ook de website van Forum in de lucht houdt, verdient met dat werk jaarlijks enkele tienduizenden euro’s uit de partijkas. En Jeroen de Vries – senator, Statenlid en tot voor kort persvoorlichter – ontving daarbovenop nog eens 25.000 euro voor extra werkzaamheden.

Lees ook:Het rommelen binnen FVD is nooit gestopt

Unieke synergie

Nooit zorgden die betalingen binnen de partij voor onenigheid. De vaste accountant keurt de jaarrekeningen van de partij en het wetenschappelijk bureau, met hier en daar hooguit een kanttekening, ieder jaar goed. Vanuit het bestuur beklaagt zich in al die jaren niemand, ook Baudet niet.

Onenigheid is er wel, maar die richt zich op iets anders: hoe moet de snelgroeiende partij intern de macht verdelen? Het is een vraag die de partij vanaf het eerste bestaansjaar verdeelt, met vanaf het begin dezelfde twee hoofdpersonen: Henk Otten en Paul Frentrop.

In 2017 trekt Otten nog aan het langste eind. Frentrop, de aangewezen nieuwe partijvoorzitter, wil het partijkader groter maken. Penningmeester Otten streeft naar eigen zeggen juist naar „een 21e-eeuwse organisatie” zonder al te veel inspraak van de regionale afdelingen.

Dankzij de steun van Baudet komt Otten als winnaar uit de strijd. De partijleider roemt in een interne mail aan een aantal hooggeplaatste FVD’ers zelfs de „unieke synergie” met zijn medeoprichter. Frentrop trekt zich, vlak voor zijn benoeming door het congres, terug als kandidaat-voorzitter. De regionale afdelingen leveren hun macht in, precies zoals Otten wil.

Een jaar later ligt alles anders. Eind 2018 zijn Baudet en Otten het zelf oneens. Die laatste verwijt zijn partijleider dat hij met zijn „extreme” en „te filosofische” koers te weinig oog heeft voor de FVD-kiezers. Otten ziet daarin de hand van „de Renaissancekliek”, een groep FVD’ers rond het Renaissance Instituut. Paul Cliteur is een van hen, net als Paul Frentrop, die na een etentje met de oprichters weer is teruggekeerd binnen de hoogste regionen en een plek heeft gekregen op de Eerste Kamerlijst.

In de nieuwste oprisping van de machtsstrijd krijgt Frentrop Baudet wél aan zijn zijde. Al voor de verkiezingen van 20 maart is Ottens positie daardoor tanende. De heenrit naar de verkiezingsavond in Zeist is de laatste keer dat Otten en Baudet samen in één auto reizen.

Een maand later dwingt het bestuur Otten, nadat die zich in NRC heeft uitgesproken tegen Baudets „te rechtse” koers en nadat is gebleken dat Otten zichzelf uit de partijkas geld uitkeerde, zijn posities in te leveren. En in juli verwijt de partij hem opnieuw „financiële malversaties”. De lege positie die Otten in het bestuur achterliet, is dan al opgevuld door Frentrop.

Otten weet al die tijd: óók Frentrop heeft een dubieuze betaling op zijn naam staan. Het Renaissance Instituut keerde hem in september 2017 36.300 euro uit. Otten maakt de betaling niet publiek. Hij deelt hem tijdens de ontknoping van de ruzie wel in de WhatsAppgroep van de Eerste Kamerfractie, die NRC inzag, inclusief bankafschrift.

Cliteur verwijdert hem daarop uit de groep, maar niet voordat Frentrop, die als senator zelf ook in de groep zit, nog heeft kunnen reageren op Ottens beschuldiging. „Klein mannetje” appt hij.