Hoe gingen Nederlandse gemeenten om met de Duitse bezetting? Niod onderzoekt
Tweede Wereldoorlog
Hoe gingen Nederlandse gemeenten om met de Duitse bezetting? Niod onderzoekt
Hoe heeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog gefunctioneerd? Het Niod start een onderzoek.
Veel brieven kwamen er tijdens de Duitse bezetting binnen bij de Vereniging van Gemeenten (VNG), met vragen van allerlei gemeenten uit het hele land. Centrale thema: hoe moeten we omgaan met de vele, nieuwe regelingen van de bezettende macht?
Hinke Piersma, onderzoekster van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, gaat deze correspondentie en ander archiefmateriaal de komende jaren onder de loep leggen.
Werd verzet tegen de nazi’s aangemoedigd of was juist meewerken het devies? “Dat gaan we uitzoeken. Juist die wisselwerking tussen individuele gemeenten en zo’n groot overkoepelend orgaan is heel interessant en nooit eerder onderzocht,” zegt zij. Naast de individuele brieven zal bijvoorbeeld het mededelingenblad van de VNG, dat een goed deel van de oorlogstijd is blijven verschijnen, tot bron dienen.
De nieuwe wetenschappelijke studie gebeurt in opdracht van de VNG, opgericht in 1912. Doel van die organisatie is de lokale overheid te versterken zodat deze zijn inwoners zo optimaal mogelijk kan dienen. De studie naar de vraag hoe dat tijdens de Tweede Wereldoorlog gelopen is, zal uit twee delen bestaan, maakte het Niod dinsdag bekend.
Het eerste gaat over de geschiedenis van de VNG in de aanloop naar de oorlog, de oorlogstijd zelf en in de herstelperiode. Piersma: De VNG was echt een vraagbaak voor veel gemeenten. We willen zien hoe daarmee is omgegaan. In hoeverre gingen gemeenten hun eigen weg?”
Het tweede deel zal een biografie worden van David Simons, een Joodse bestuurskundige die al voor de oorlog voor de VNG werkte. Hij werd vanwege zijn Joodse achtergrond ontslagen in 1941, maar keerde na de oorlog terug bij de organisatie. Piersma zal de biografie zelf schrijven. “Via zijn leven hopen we een beeld te krijgen hoe de VNG is omgegaan met onrecht en rechtsherstel.”
Waarom dit nu pas, 80 jaar na het begin van de bezettingstijd, onderzocht gaat worden? Piersma ziet dat uit het ene onderzoek naar bestuurlijk functioneren in de oorlogstijd het volgende opvolgt. “Sinds in 2013 bekend werd dat de gemeente Amsterdam na de Tweede Wereldoorlog Joodse oorlogsslachtoffers alsnog heeft aangeslagen en beboet voor het niet betalen van erfpacht tijdens de oorlogsjaren, zijn veel studies op gang gekomen.”
Deels, zoals in het geval van Amsterdam en Den Haag, zijn die ook al afgerond. Het onderzoek naar Utrecht en Rotterdam loopt nog. Piersma: “De belangstelling voor de rol van het openbaar bestuur in Nederland tijdens oorlog en bezetting is op dit moment groot. Maar van de VNG weten we nog weinig, vandaar nu dit vervolg.”
In 2024 moeten de oorlogshistorie van de VNG en de biografie van Simons af zijn.
Lees ook:
‘Excuses van de Nederlandse regering is een historisch moment’
Komen Rutte’s excuses voor het handelen van de overheid tijdens de Tweede Wereldoorlog niet veel te laat?
Blijf op je post en werk samen met de bezetter, luidde het devies in de Tweede Wereldoorlog
De Nederlandse overheid schoot in de oorlog tekort als hoeder van recht en veiligheid, zei premier Rutte bij zijn excuses, zondag tijdens de Nationale Holocaust Herdenking. Bestuurders en ambtenaren koesterden de illusie dat ze ondanks de bezetting ‘in een goed Nederlandse sfeer’ konden doorwerken.
Reacties
Een reactie posten