De prehistorie was niet zo wit als in de canon

Nieuw onderzoek zet de archeologie op zijn kop. Dat lijkt de canoncommissie te zijn ontgaan, tot verdriet van de sectie prehistorie van de Faculteit Archeologie (Universiteit Leiden). 

Quentin Bourgeois, David Fontijn, Richard Jansen, Arjan Louwen, Maikel Kuijpers, Luc Amkreutz en Marie Soressi

28 juni 2020, 17:26

Reconstructie van de prehistorische Trijntje uit 2001. Nieuw onderzoek wijst uit dat haar huid donker was. Beeld ANP

 Een herijking van de Canon van Nederland; maar de prehistorie blijft in weerwil van wetenschappelijke vindingen, opvallend wit. Vorige week werd de nieuwe canon gelanceerd. Belangrijkste doel: een herziening van de canon ‘vanwege het specifiek Nederlandse en zelfs nationalistische karakter en grote aandeel witte mannen’.

Volgens hoogleraar James Kennedy is elk venster uitgebreid geanalyseerd en op woordniveau besproken. Dit is dan waarschijnlijk gebeurd zonder dat er ook maar één archeoloog bij betrokken was. Onze oudste geschiedenis wordt niet alleen belegen en hopeloos gedateerd gepresenteerd, er is ook sprake van ‘whitewashing’.

Baanbrekende bevindingen

Beide prehistorische vensters (‘Trijntje’ en ‘De hunebedden’) gaan volledig voorbij aan de lange reeks baanbrekende bevindingen van de laatste jaren op het gebied van prehistorisch dna. Dit onderzoek is in gerenommeerde tijdschriften als Nature en Science gepubliceerd en de Volkskrant heeft hieraan uitgebreid aandacht besteed. Toch lijkt het Kennedy en zijn team volledig te zijn ontgaan.

Zo weten we nu dankzij onderzoek van prehistorisch dna dat Trijntje en de bewoners van Europa uit die tijd zeer waarschijnlijk een donkere huid en blauwe ogen hadden.

En kan iemand ons uitleggen waarom op de hopeloos gedateerde vensterplaat over hunebedden de boeren als stoere blonde mannen staan afgebeeld terwijl de vrouwen toekijken? Het verhaal van deze boeren is er één van migratie vanuit het Nabije Oosten, door de Balkan heen en via Duitsland naar Nederland. Overigens vrijwel dezelfde route die duizenden Syrische en Iraakse vluchtelingen een paar jaar geleden aflegden.

Er wordt met geen woord gerept over een latere massa-migratie vanuit de Russische en Oekraïense steppe in het derde millennium voor Christus. Een migratie die deze ‘oorspronkelijke’ bewoners deels verdrong en het Proto-Indo-Europees – onze oertaal – deze kant op bracht. Kortom, als er al blanke boeren met blauwe ogen rondliepen dan pas na deze migratiegolf.

Altijd migranten

Wat de archeologie ons vertelt, is dat er in het verleden altijd migranten waren, mensen met een andere huidskleur, een andere taal en andere gebruiken. Dat ging soms mis – geweld was ook toen niet vreemd – maar het ging net zo vaak ook goed. Archeologisch én genetisch zien we verschillende migratiegolven en de diepgaande interactie tussen deze verschillende groepen. De moderne Europeaan die we nu kennen, is het product van deze duizenden jaren aan migraties en veranderingen.

Archeologie is daarmee een spiegel. Daarin zien we niet alleen een niet-witte versie van onszelf. We worden zelfs geconfronteerd met het feit dat er op een gegeven moment verschillende mensensoorten naast elkaar bestonden, in plaats van maar één zoals nu. En dat de meeste van ons nog een beetje dna van een van die soorten – de Neanderthaler – in zich meedraagt.

Allemaal revolutionaire nieuwe inzichten die de archeologie in een paar jaar tijd op zijn kop hebben gezet, maar volledig zijn gemist in de nieuwe Canon van Nederland. En dus krijgen nieuwe generaties kinderen alweer hetzelfde beeld te zien: dat van een blanke, blonde populatie die hier al sinds mensenheugenis woont.

Een canon maken van ‘de Nederlandse geschiedenis’ in 50 vensters is geen sinecure, en we begrijpen dat keuzen moeten worden gemaakt, maar laat die keuzen dan in ieder geval up-to-date zijn.

Bij deze een voorstel: wij komen graag jullie beeld van de prehistorie eens opfrissen.

_{Quentin Bourgeois, universitair docent Europese Prehistorie}

_{David Fontijn, hoogleraar archeologie van vroeg-Europa} 

_{Richard Jansen, docent Europese prehistorie}

_{Arjan Louwen, docent} 

_{Maikel Kuijpers, universitair docent Europese prehistorie}

_{Luc Amkreutz, conservator prehistorie Rijksmuseum van Oudheden, Leiden}

_{Marie Soressi, hoogleraar diversiteit in homininen}

_{https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/de-prehistorie-was-niet-zo-wit-als-in-de-canon~b745154f/?fbclid=IwAR1malpNSyuOQFPATesEleK6l155-Em2AtekHZjmBBTA1w88n5gLPUP8TcA}