'Luxepositie was wel even wennen'
'Luxepositie was wel even wennen'
Voor het minderheidskabinet-Rutte is de positie van de SGP plots van cruciaal belang. Fractievoorzitter Van der Staaij blijft er nuchter onder. "Het is prettig te merken dat er welwillendheid is bij het kabinet om ook ons eens tegemoet te komen."
De kramp is er uit, de spanning lijkt verdwenen. Kees van der Staaij (43) is nu ruim een jaar fractievoorzitter van de oudste partij van Nederland. Een partij van orthodox gereformeerden die nooit in het centrum van de macht heeft gestaan, maar sinds een jaar met nieuwe ogen wordt bekeken.
"Ach, we zijn ook maar radertjes in het grotere geheel", relativeert Van der Staaij zijn rol nu. "En als kleine partij heb je de luxe dat je niet steeds in spanning hoeft te zitten over wat de opening van het journaal zal zijn." Toch kan de partij die al jaren op twee zetels staat, de coalitie ineens maken of breken. Is het idee in politiek Den Haag.
De blonde slanke veertiger moest er vorig jaar zichtbaar aan wennen. Al twaalf jaar voerde hij het woord achter Bas van der Vlies. Met humor, ontspanning en de voor de SGP kenmerkende nadruk op rechtsstatelijkheid. Een jaar geleden was hij ineens het boegbeeld van de partij waarop het kabinet opzichtig leunt. Van der Staaij zegt nooit iets zonder na te denken. Maar toen duurde het net een paar seconden langer voordat het antwoord kwam, en waren de antwoorden net iets korter en formeler.
Ruim een jaar later nipt Van der Staaij vol zelfvertrouwen van zijn tonic. Hij vertelt zonder terughoudendheid over zijn adoptiekinderen, zijn thuissituatie, zijn relativeringsvermogen én de politiek. De algemene beschouwingen van vorige week noemt hij 'tumultueus' maar ook een inhoudelijk goed debat. "Fractieleiders proberen steeds meer een begrijpelijk verhaal te vertellen, niet doorspekt met bedrijfsjargon. Dat kan ik wel waarderen."
Dat er ook een partij is die kroegtaal niet schuwt in de Tweede Kamer, bevalt de SGP-voorman minder, maar de rasoptimist ziet ook daar de positieve kant van in. "Ik zie overeenkomsten met de LPF-tijd. Toen kwam de taal van de straat ook meer in het parlement. Tegelijkertijd was er een hogere opkomst bij de verkiezingen, dus meer democratie. Toch zou je de boodschap op een begrijpelijke én waardige manier moeten kunnen vertellen."
Over de PVV verder geen kwaad woord. "Ik ben niet zo van het boe-roepen en 'schande, schande'. Ik benader alles liever positiever, wijs het kabinet graag op wat er beter kan in plaats van zurig mopperen. Misschien is het maar goed dat niet iedereen zo is. Soms helpt het roepen een beetje om iets voor elkaar te krijgen. Een beetje meedenken met het kabinet helpt echter vaak meer."
En dat kabinet bestaat voor jurist Van der Staaij uit VVD en CDA. Een kabinet met een strak bezuinigingsbeleid waar de SGP het inhoudelijk op grote lijnen mee eens is. Dat het een gedoogpartner heeft die regelmatig over de grenzen van het fatsoen stapt, "moet je echt uit elkaar houden. De fracties in de Kamer controleren het kabinet, niet elkaar." Dat er een op papier gesteld gedoogakkoord ligt, doet daar voor de SGP'er niets aan af. Hij beoordeelt kabinetsbeleid. Punt.
En als het dan gaat om beleid waar de SGP zich niet in kan vinden? Zoals bezuinigingen in de zorg. Dan steunt Van der Staaij niet direct een spoeddebat daarover. "Ik heb liever een grondig debat als er een gedegen besluit ligt. Misschien is dat dan wel een beetje braaf. Ik ga eerst rustig in gesprek." Aangezien het kabinet en gedoogpartner PVV samen geen meerderheid hebben in de Eerste Kamer wordt er wel meer dan ooit geluisterd naar de wensen van de SGP, beaamt ook Van der Staaij. "Het is wel prettig om te merken dat er welwillendheid is bij het kabinet om ook ons eens tegemoet te komen."
Van der Staaij vindt echter dat het minderheidskabinet elke politieke partij gelegenheid geeft om wat voor elkaar te krijgen. "Bij dichtgetimmerde regeerakkoorden waren de kabinetspartijen altijd al zo blij dat ze er samen uit waren gekomen, dat ze geen puf meer hadden om zelfs maar naar anderen te luisteren. Alleen al daarom juichen wij een minderheidskabinet toe."
De SGP is blij dat het kabinet niet praat over uitbreiding van het aantal koopzondagen, dat de eigen bijdrage aan de GGZ toch iets is verlaagd en het kindgebonden budget niet alleen naar de eerste twee kinderen gaat. "Wij kijken wel naar kansen, maar denken niet in termen van machtsposities of hoe een voet tussen de deur te krijgen. Nee. De positie van de SGP is vooral anders doordat de omgeving anders is geworden. Wij blijven hetzelfde."
Een luxepositie, zegt hij glimlachend. Een positie die even wennen was maar hem prima past. "Voor ons is het toch het prettigste dat we kunnen zeggen wat we vinden. Daar voel ik me zeer ontspannen bij. We zitten niet in de regering, dus er zijn geen overspannen verwachtingen bij onze achterban. Andere partijen moeten er altijd rekening mee houden dat een kabinetspartij misschien een toekomstige regeerpartner is. Daar hebben wij geen last van."
Dat de SGP zo af en toe het stemgedrag aanpast om het kabinet ter wille te zijn, dat geeft Van der Staaij na veel aandringen en niet helemaal onomwonden wel toe. "Er zijn wel de nodige grijze gebieden waar het kwartje de ene of de andere kant op kan vallen."
De onrust die de nieuwe positie van de SGP met zich meebracht is inmiddels helemaal verdwenen. Van der Staaij doet zijn werk hooguit nog serieuzer dan hij al deed, nu de verantwoordelijkheid zwaarder weegt. "Ik heb nooit grote pretenties gehad. Daarvoor ken ik de politiek te goed. We kunnen wel kleine dingen veranderen en dat is ook belangrijk. Als ik iets heb bijgedragen aan een beter leven voor aidswezen in Afrika heb ik mijn Kamerlidmaatschap ook waargemaakt."
Alhoewel velen in zijn omgeving hem een politieke carrière toedichtten - al toen hij als tiener niet naar voetbalwedstrijden keek maar naar verkiezingsavonden - wilde hij zelf niet per se Kamerlid worden. "Het had wel mijn belangstelling, maar ik heb het niet opgezocht, het kwam op mijn pad." Net als het fractievoorzitterschap. "Het is te vroeg om na een jaar al te denken wat ik hierna ga doen, maar ik voel me zeker niet onmisbaar."
Sterker nog. Als hij vorig jaar niet voor een nieuwe rol als fractievoorzitter was gevraagd, had Van der Staaij wellicht een andere baan gezocht, zo bekent hij nu. "Ik ga mijn toekomst niet vastpinnen, maar ik denk zo af en toe wel na over wat de volgende stap in mijn leven kan zijn. Voor mijzelf had ik de vraag gesteld of het na twaalf jaar Kamerlidmaatschap niet goed zou zijn om het stokje aan iemand anders door te geven."
Aan de enorme werkdruk van het Kamerlidmaatschap in een kleine fractie ligt het niet. Ook het belang van zijn werk leerde Van der Staaij snel genoeg relativeren. "Toen ik net begon zat ik tot twee uur 's nachts rapporten over bodemsanering door te werken. Ik dacht, als SGP'er moet je je dossiers kennen. Daar staan we om bekend. Maar ja. Ik heb nu eenmaal de vervelende beperking dat ik een aantal uren nachtrust nodig heb om overdag goed uit mijn woorden te komen. Ik ben dus vrij snel gestopt om halve nachten door te werken."
Van der Staaij let sowieso op zijn werktijden. De ochtend houdt hij bijna altijd vrij voor het ontbijt met zijn gezin. "Als mijn vrouw aangeeft dat het zo te druk is, hou ik ermee op. Ze heeft wel eens haar twijfels bij mijn nevenactiviteiten, of ik dat allemaal wel moet doen. Op haar advies ben ik bijvoorbeeld gestopt als voorzitter van de adoptievereniging. Dat scheelt weer twee zaterdagen in het jaar."
Maar volgens de gereformeerde Benthuizer hoeft een Kamerlid niet per se te worden geleefd door zijn politieke werk. "Het vraagt wel veel van je thuissituatie. Mijn vrouw moet de kinderen op bed leggen. Daar heb ik de zondagen en de recessen voor, dan doe ik wat meer. Ik probeer ook altijd om de ouderavonden van school in te passen."
Zijn vrouw droomde vroeger van een groot gezin. Dat het bij twee is gebleven komt niet door de beperkingen van hun werk. "Het was geen bewuste keus. Wij wilden best nog een volgend kind, maar net toen was er een terugloop van adoptiekinderen uit Colombia."
Zelf kon het echtpaar Van der Staaij geen kinderen krijgen. Eenvoudige medische ingrepen bleken niet voldoende dus stonden ze voor een ingewikkelde keuze. Is IVF acceptabel? "Daar worden in onze achterban verschillende keuzes in gemaakt. Er zit geen absoluut taboe op, maar er zijn wel grote vragen. Wat gebeurt er met restembryo's, wat zijn de ethische en psychische gevolgen?"
De Van der Staaijs maakten al snel een keuze waar zij het beste gevoel bij hadden. Wij geloofden dat het voor ons niet Gods plan was door met vergaande medische hulp proberen een kind te krijgen. "Niets ten nadele van mensen die die weg wel kiezen, wij zagen meer in adoptie. Hoewel het ook dan de vraag is of dat wel in Gods plan ligt." Van der Staaij heeft God gevraagd om in te grijpen als het niet de bedoeling was.
Zo ver is het niet gekomen, maar helemaal zonder hobbels was de weg naar adoptie niet. Zijn orthodox-gereformeerde gezindheid speelde hem parten. Op woedeuitvallen is de fractievoorzitter niet snel te betrappen, maar toen voor de adoptie van zijn dochter, Camilla, een apart onderzoek werd aangekondigd om er zeker van te zijn dat zij het wel zouden accepteren als ze homoseksueel zou zijn, werd Van der Staaij "echt wel heel erg boos".
"Die overdreven gerichtheid op dit soort punten bij ons. Hoe kun je nu weten hoe je gaat reageren op een kind in de puberteit? Een kind dat je nog niet eens hebt gezien. Wij wisten in ieder geval één ding zeker toen we onze zoon en dochter in de armen sloten. Dit zijn onze kinderen en hier houden we onvoorwaardelijk van."
Kees van der Staaij
Cornelis Gerrit van der Staaij werd in 1968 geboren in Vlaardingen. Hij hoort bij de Oud-Gereformeerde Gemeente. Vanaf 1986 is hij lid van de SGP. Hij studeerde rechten aan de Rijksuniversiteit Leiden. Na het vervullen van zijn dienstplicht werkte Van der Staaij enkele jaren bij de Raad van State. In 1998 werd hij op 29-jarige leeftijd gekozen tot lid van de Tweede Kamer voor de fractie van de SGP. Hij is getrouwd in 1994 met Marlies van Ree en heeft twee kinderen.
Reacties
Een reactie posten