Londen bereidt zich voor op een No Deal-Brexit – en op een revolutie onder leiding van Cummings
Londen bereidt zich voor op een No Deal-Brexit – en op een revolutie onder leiding van Cummings
Boris Johnson mag dan de prime minister zijn, achter de schermen is zijn strateeg Dominic Cummings de baas. En hij heeft vergaande plannen: staatssteun aan bedrijven, de voorbereiding van een Brexit zonder handelsakkoord, en de veramerikanisering van het staatsbestel.
De visserijkwestie spreekt tijdens de Brexit-onderhandelingen het meest tot de verbeelding, maar de onenigheid over staatssteun zegt meer over waar het Verenigd Koninkrijk heen wil.
De Britten willen de vrijheid hebben om hun bedrijven te helpen, wat in strijd zou zijn met Europese regels. Dat is ironisch, want was het niet Margaret Thatcher die een cruciale rol speelde bij het invoeren van die regels? In eigen land had deze neoliberale revolutionair alles wat los en vast zat geprivatiseerd. Industrieën die niet zonder staatssteun konden vielen om, zoals de mijnen en scheepsbouw.
Vier decennia later wil de Britse regering ervoor zorgen dat de staat de mogelijkheid heeft om de noordelijke streken te helpen die door Thatcher in de steek waren gelaten, zeker nu Brusselse streeksubsidies wegvallen. De beoogde staatshulp is echter vooral bedoeld voor de tech-sector, want de Britten willen hun eigen Silicon Valley. Een Britse Google, dat is de droom.
Brexit-strateeg
Dit is het paradepaardje van de man die achter de schermen de baas is: Dominic Cummings. De strateeg van de Leave-campagne is in de schaduw van Johnson 10 Downing Street binnengekomen en heeft sindsdien een sterke positie verworven. De machtsverhoudingen werden in mei evident toen Johnson besloot om Cummings niet te ontslaan nadat hij de lockdown-voorschriften had geschonden.
Cummings is geen conservatief. Sterker, hij is geen lid van de Conservatieve Partij. Hij is een revolutionair, een visionair en een ontwrichter. Dat bleek al toen hij het parlement buitenspel zette. Ook de recente invoering van een Brexitwet die in strijd is met een internationaal verdrag is zijn werk. Hij gedijt in crisistijden. ‘Dingen zijn mogelijk,’ schreef hij eens, ‘en ze zijn vooral mogelijk als er een crisis is.’
In Westminster weet hij zich omringd door geestverwanten. Traditionele conservatieven hebben de partij en masse verlaten. Het is tekenend dat een oud-lid van de Revolutionaire Communistische Partij, de pientere Munira Mirza, het hoofd van Johnsons beleidsafdeling is. Dat doet denken aan de revolutionaire Thatcher-jaren, toen enkele oud-trotskisten als adviseur op 10 Downing Street werkten.
De ideoloog Thatcher zelf maakte ooit de grap dat ze de enige bolsjewiek was in het kabinet.
Sleutelfiguur
In het tijdperk-Johnson, een premier die meer wegheeft van een populist dan van een conservatief, kijken overgebleven conservatieven soms met verbazing om zich heen. Zo kon oud-premier Theresa May haar verbazing onlangs niet onderdrukken toen minister Michael Gove in het Lagerhuis beweerde dat de Britten de landsgrenzen beter kunnen bewaken als ze de EU geheel en al verlaten hebben.
Met Gove is een sleutelfiguur genoemd.
Dat hij door Cummings is belast met het voorbereiden van een No Deal-Brexit is geen toeval. De twee werkten samen op het ministerie van Onderwijs, waar de vernieuwingsgezinde Gove de strijd aanging met het onderwijsestablishment. Hij duidde deze vijand aan als de Blob, een verwijzing naar de allesverslindende pudding die in de gelijknamige film door Steve McQueen bestreden wordt.
Nu voert het duo de strijd opnieuw, met ditmaal als doel het hele bestuursapparaat om te gooien. Van oudsher is de Britse ambtenarij politiek neutraal. Terwijl ministers komen en gaan, zorgt de vierde macht voor continuïteit. De verhouding tussen de minister en de secretaris-generaal is uitgebeeld in de satirische tv-serie Yes, Minister. Dat ‘Yes’ is vooral een vorm van beleefdheid van de ware baas, topambtenaar Sir Humphrey.
Cummings wil dat dat ‘Yes’ een echte ‘Yes’ wordt. De regering-Johnson zit reeds vol met jaknikkers, en het volgende doel is een ambtenarenapparaat dat de bevelen vanuit 10 Downing Street opvolgt. Hij heeft moeite met de behoudzucht binnen de ambtenarij, de geringe drang om risico’s te nemen en de neiging het maken van beleid, en daarmee de verantwoordelijkheid, uit te besteden aan Brussel.
In de schaduw van de coronacrisis zijn meerdere topambtenaren vertrokken. Wat zichtbaar is, is een politisering van een ambtenarenapparaat, een veramerikanisering. Grote bewondering koestert Cummings voor het bestuursmodel van Amerikaanse techgiganten. Het land op centrale wijze laten leiden door een kleine groep deskundigen, dat is zijn streven. Dat kan alleen volledig onafhankelijk van Brussel.
Data-analyse
Dat besturen zal wat hem betreft meer en meer gebaseerd zijn op analyses van data. Daarmee heeft hij groot succes gehad tijdens de Leave-campagne. Het omstreden databedrijf Cambridge Analytica oogstte, via sociale media, volop gegevens die bruikbaar bleken te zijn bij het profileren van kiezers. Een soortgelijke ‘wetenschappelijke’ werkwijze hanteert de door hem geadviseerde regering nu.
Bij de pogingen covid-19 te bestrijden, spelen data een cruciale rol. Een illustratie daarvan is het corona-dashboard, dat reeds is een vroeg stadium was ontwikkeld door het onbekende databedrijf Faculty, waarmee Cummings goede contacten heeft. Ook het voeren van beleid op basis van modellen getuigt van deze cultuurverandering. Algoritmen vormen het nieuwe priesterschap.
The Times wist te melden dat Cummings zijn ondergeschikten de opdracht heeft gegeven om de boeken High Output Management van Andrew Grove en Superforecasting: The Art & Science of Prediction van Philip Tetlock en Dan Gardner te lezen. Vooral dat laatste boek is een bijbel voor Cummings. Data en waarschijnlijkheidsberekeningen zijn belangrijker geworden dan traditionele kennis.
Concentratie van macht
Een andere kenmerk van de Cummings-revolutie is het ontstaan van een presidentieel systeem, iets dat zal worden gesymboliseerd door de dagelijkse, op televisie uitgezonden persconferenties. Er is een sterke concentratie van macht gaande in Westminster, waarbij contracten gaan naar bevriende bedrijven en belangrijke functies naar politieke vrienden, met name die uit de Vote Leave-tijd.
Kennis en ervaring doen minder ter zake. Politiek gevoel evenmin, vandaar de vele pr-flaters.
Oud-toprechter Lord Sumption heeft deze week beweerd dat het landsbestuur tijdens de coronacrisis totalitaire trekjes begint te krijgen. Hij wijst op de inperkingen van de burgerlijke vrijheden, het buitenspel zetten van het parlement en de enorme boetes die worden opgelegd voor schendingen van de coronamaatregelen. Het was vooral Cummings, uitgerekend hij, die voor dat laatste pleitte.
Een ander kenmerk van de regering-Johnson is de drang om het land centraal te regelen, zoals de regio’s in Noord-Engeland onlangs hebben gemerkt, toen ze een lockdown door de strot geduwd kregen.
Take back control
Wat take back control, de door Cummings bedachte Brexit-slogan, vooralsnog in de praktijk lijkt te betekenen, is de vorming van een centraal geleide technocratie, waarin ongekozen adviseurs de hoofdrol vertolken, het parlement machteloos toekijkt, ambtenaren geen kritische vragen stellen aan de machthebbers, Big Data worden aanbeden en de premier zich gedraagt als een president.
Het is, ironisch genoeg, precies het soort regime waar eurosceptici jarenlang op hebben lopen foeteren.
Reacties
Een reactie posten