Sywert van Lienden, Alexander Klöpping, Thierry Baudet, ze deden allemaal de BKB Academie. Wat is dat voor club?
PROFIELBKB ACADEMIE
Sywert van Lienden, Alexander Klöpping, Thierry Baudet, ze deden allemaal de BKB Academie. Wat is dat voor club?
Bij de BKB Academie, een stoomcursus die deelnemers moet voorbereiden op een leven in de politiek, worden vriendschappen voor het leven gesloten. Wat gebeurt er dan als een alumnus in opspraak komt?
Wat hebben de in ongenade geraakte mediapersoonlijkheid Sywert van Lienden, Blendle-oprichter Alexander Klöpping, Kamerleden Thierry Baudet (FvD), Kauthar Bouchallikht (GroenLinks) en Habtamu de Hoop (PvdA), voormalig Europarlementariër Marietje Schaake (D66), predikant en ondernemer Ruben van Zwieten en theatermaker Daria Bukvić met elkaar gemeen?
Ze zijn allemaal alumnus van de BKB Academie, die een select groepje ambitieuze twintigers klaarstoomt voor een publiek leven in de politiek.
De club kwam in het nieuws na publicaties van de Volkskrant en Follow the Money over de mondkapjesdeals van Van Lienden. In een profiel over Van Lienden citeerde NRC zijn ‘mentor’, BKB-oprichter Alex Klusman, die mondkapjes bij zijn voormalige pupil had aangeschaft en zich bekocht voelde. Toen Alexander Klöpping het in een tweet op 22 mei, toen nog onduidelijk was hoeveel Van Lienden met de deals had verdiend, leek op te nemen voor Van Lienden, reageerde journalist Sander Schimmelpenninck: ‘Wij simpele corpsballen kunnen nog wat leren van de loyaliteit tussen BKB-kinders.’
Het maakt nieuwsgierig naar de BKB Academie. Kun je er zomaar bij? Wat voor jongeren worden er lid van en wat leren ze tijdens hun ‘BKB-jaar’? En vormen de alumni een machtig netwerk waarvan de gelederen zich inderdaad sluiten zodra een lid in opspraak raakt?
De BKB Academie is een initiatief van BKB, een Amsterdams campagnebureau dat in 1999 is opgericht door Lennart Booij, Alex Klusman en Erik van Bruggen − vandaar de afkorting. Het trio leerde elkaar kennen bij Niet Nix, de beweging die de Partij van de Arbeid eind jaren negentig wilde vernieuwen.
De Academie ontstond in 2000, zegt Klusman. Het ministerie van Buitenlandse Zaken had BKB gevraagd een filmpje te maken naar aanleiding van een mogelijke uitbreiding van de Europese Unie. Doel was om tijdens een treinreis van Maastricht naar Groningen op stations te stoppen om Nederlanders te vragen hoe ze kijken naar eventuele toetreding van landen als Slovenië en Litouwen. Het broertje van Van Bruggen, die geschiedenis studeerde aan de Universiteit van Amsterdam, trommelde voor de klus twaalf studiegenoten op.
‘Dat was zó’n leuke dag’, zegt Klusman. ‘Op de terugweg vanuit Groningen zei ik tegen Erik dat we ze moesten uitnodigen op ons kantoor en dan vragen we of Felix Rottenberg, onze mentor bij de PvdA, ze iets wil vertellen over politieke geschiedenis.’
Kok, Van der Laan, Van Thijn
De sessie beviel, waarop het trio een curriculum opstelde en in september 2000 het eerste academiejaar van start kon. Na de campagne voor toenmalig PvdA-premier Wim Kok in 1998 zat het met hun politieke netwerk wel goed: Eberhard van der Laan, opiniepeiler Maurice de Hond, oud-burgemeester van Amsterdam Ed van Thijn en toenmalig staatssecretaris Dick Benschop behoorden tot de eerste sprekers.
Aan de kern van de opleiding is sindsdien weinig veranderd. Tien keer per jaar komen de academici een weekend op het BKB-kantoor bij elkaar. Op vrijdagavond (19.30-22.00 uur) luisteren ze naar een spreker, op zaterdag (10.00-18.00 uur) gaan ze zelf aan de slag, door bijvoorbeeld een kabinetsformatie na te spelen.
Het afgelopen jaar meldden zich 180 mensen aan, van wie er 25 zijn aangenomen. Tijdens de sollicitatie stellen BKB’ers vragen als: ‘Voor welke politicus zou je campagne willen voeren? Welk fragment zou je meenemen als je te gast zou zijn in Zomergasten?’ ‘Welke columnist lees je altijd?’ Klusman: ‘Nu zegt iedereen Sheila Sitalsing, in het jaar van Sywert van Lienden was dat Bert Wagendorp, maar Sywert kwam met iemand van de Frankfurter Allgemeiner Zeitung.’ Van Lienden was een typische nerd, zegt Bas Heijne, de schrijver en essayist bij NRC die een aantal jaar voor de BKB Academie als klankbord fungeerde. Heijne ontmoette Van Lienden bij een reis naar Berlijn in 2010. ‘Als je hem bij wijze van spreken vroeg wat het BNP van Duitsland was, wist hij dat.’
Alexander Klöpping doorliep in 2006-07 de Academie. ‘Ik heb er zoveel geleerd over mediadynamiek’, zegt hij. ‘We kregen bijvoorbeeld op vrijdag Kay van der Linden, spindoctor van Rita Verdonk − het waren toen haar hoogtijdagen. Hij tekende een grid op een whiteboard van maandag tot en met zondag en zei: op maandag zegt Rita iets controversieels. Op dinsdag en woensdag schrijven de media dat het belachelijk is wat ze gezegd heeft − dan blijven wij stil. Op donderdag reageren we op de ontstane ophef en is dat weer nieuws. Zo ben je een volle week in de aandacht.’
Het gaat bij BKB meer om de vorm dan de inhoud, luidt de kritiek. ‘We leren façades bouwen om kastelen; luchtkastelen’, schreef journalist Charlotte Bouwman (28), lichting 2013-14, in 2014 op het BKB-blog, tot woede destijds van oprichter Erik van Bruggen. ‘Wat de academici in mijn periode bond is hun fascinatie voor het politieke spelletje’, zegt Toine Donk, lichting 2008-09 en oprichter van uitgeverij Das Mag. ‘En je kunt politiek alleen als een spelletje zien als het voor jou geen gevolgen heeft, als je tot de elite behoort.’
‘We leren de academici campagnevoeren, dus laten we inderdaad zien hoe de media werken en hoe je aandacht trekt’, zegt academiecoördinator Sümeyye Ekmekci. ‘Dat is helaas best cynisch, ja.’ Bouwman ziet nu in dat de verpakking van een boodschap cruciaal is. Ze lijdt aan een dissociatieve stoornis, is vaak suïcidaal en protesteerde vorig jaar tegen de jarenlange wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg. ‘Als ik een essay van tien pagina’s over de crisis in de ggz had geschreven, was er niets gebeurd. Maar omdat ik met een bord in het ministerie van Volksgezondheid ging staan, kreeg het onderwerp aandacht.’
De les van Kay van der Linden − controverse = media-aandacht − lijkt Thierry Baudet (38), lichting 2004-05, niet te zijn ontgaan. Gevraagd naar wat hij heeft opgestoken bij BKB, zegt hij: ‘Ik kan niet zeggen dat ik heb geleerd een goede tweet te versturen. Zo concreet is het niet. We moeten de invloed ervan ook niet overdrijven: er zijn tientallen clubjes die ik heb gedaan in mijn leven en BKB was er een van. Maar het waren absoluut leuke ervaringen, ik kan het iedereen aanraden.’
Naast mediadynamiek behoort publiek spreken al sinds het begin tot het curriculum. Tegenwoordig geeft presentator Martijn de Greve die sessie. ‘Hij lette erop hoe je voor een camera staat’, zegt Charifa Soulami (23), student bestuurskunde, lichting 2020-21. ‘Wiebel je op je benen? Friemel je met je handen? Praat je te snel of te langzaam?’ Ook oud-Ombudsman Alex Brenninkmeijer, NRC-journalist Lamyae Aharouay en Kick Out Zwarte Piet-voorman Jerry Afriyie gaven dit jaar sessies.
Buitenlandse verkiezingen
Het hoogtepunt voor velen is de jaarlijkse reis naar buitenlandse verkiezingen. Klöpping ging in 2008 naar de Amerikaanse voorverkiezingen, toen Barack Obama van John McCain won. ‘We zijn naar een campagnespeech van Obama in Delaware geweest. We stonden in New York op Rockefeller Plaza achter John McCain met Veterans for McCain-bordjes. Iemand vertelde hoe het maken van attack ads in zijn werk ging.’
Thierry Baudet ging naar de campagne rond het referendum voor de Europese Grondwet in Frankrijk. ‘Het was de eerste keer dat ik in de Europese gebouwen kwam, dat ik zo’n referendum van dichtbij zag. Ik vond dat wel leuk.’
De reis in 2014 naar Zuid-Afrika ging gepaard met veel tranen, herinnert Klusman zich. In Khayelitsha, een township van Kaapstad, bezochten ze een bijeenkomst van de marxistisch-leninistische Economic Freedom Fighters (EFF). ‘Kameraden, we hebben gasten vandaag’, zei partij-ideoloog Andile Mngxitama tegen joelende partijleden met rode baretten en rode overalls. ‘Ze komen uit het land van onze onderdrukker, het land van Jan van Riebeeck (stichter van de eerste Europese handelspost in Zuid-Afrika in 1652, red.)!’
Klusman: ‘Ineens draaiden 350 gezichten naar ons om. Boer! Boer! Boer!, scandeerden ze.’ Na afloop zei Klusman tegen Mngxitama dat het nogal heftig was, hij nodigde hem uit voor een diner die avond om de boel uit te praten. ‘Ah, lekker chardonnay drinken in bourgeois Kaapstad’, zei Mngxitama, die toezegde te komen.
Tot een verzoening kwam het niet, vertelt Klusman. ‘Toen een van ons vroeg of hij kon garanderen dat zijn volgelingen net zo rustig en verstandig zijn als hij, barstte de bom. Fuck you, schreeuwde hij, jullie zijn allemaal racisten. Racisme is endemisch bij jullie Nederlanders. Toen liep hij weg.’
Huilend zeiden academici tegen Klusman dat ze nooit mee hadden moeten gaan. Anderen vroegen zich af of ze echt racistisch waren. ‘Superheftig. Maar ook supermooi’, zegt Klusman. ‘Fascinerend dat je naar de andere kant van de wereld moet vliegen om mensen te laten inzien dat ze in Nederland standpunten innemen die misschien niet kloppen. Deze reis heeft de kijk van veel academici op de zwartepietendiscussie beïnvloed.’
Ook Bas Heijne (61) was er in Zuid-Afrika bij. Nadat hij in 2008 kritiek had geuit tijdens een discussie van academici over de strijd tussen McCain en Obama − hij vond hun observaties lui − had Erik van Bruggen hem gevraagd onbetaald mee te gaan met de reizen, als klankbord en discussieleider.
Socratische gesprekken
‘Na bezoekjes aan rally’s of andere campagnebijeenkomsten voerde ik in cafés socratische gesprekken met de jongeren’, zegt Heijne, die tot 2016 meeging. ‘Wat heb je gezien? Wat viel je op? In Sarajevo bezochten we een Bosnisch equivalent van D66, dat juichend was over Europa. Hoe rijm je dat met het kritische zelfbeeld van de EU?, vroeg ik dan. Die vragen stel ik mezelf ook.’ Puf voor die gesprekken hadden de academici niet altijd, zegt Heijne. ‘Van Bruggen planden de dagen altijd manisch vol, zodat ze vaak uitgeteld waren als ik socratisch met ze in gesprek wilde.’
De jongeren slapen weinig op de reizen. ‘Het is een ontgroening-light met veel indrukken’, zegt Toine Donk van Das Mag. ‘Daardoor word je snel close met elkaar.’
De wekker gaat tussen zes en half zeven en ’s avonds gaan ze nog de stad in. ‘Ik weet nog dat Alex Klusman mijn leven heeft gered in een discotheek in Lille’, zegt Thierry Baudet. Hoe? ‘Dat moet je maar aan Alex vragen.’ Klusman: ‘Thierry was onwijs aan het dansen met drie aantrekkelijke vrouwen. Hun vrienden keken agressief, het was overduidelijk dat ze hem te grazen wilden nemen. Kappen nu Thierry, zei ik, van de dansvloer af. Hoezo?, zei hij. Ik mag toch wel dansen? Toen heb ik hem weggesleept.’
De reizen leveren media-aandacht op, zegt Klusman. Kranten schrijven graag over een groep jongeren die naar Slovenië gaan om een verkiezingscampagne te volgen. Zeker in het begin was die aandacht welkom, want de BKB Academie was toen nog onbekend.
Vooral bekenden van de eerste lichting meldden zich destijds aan, het was ons-kent-ons en vrijwel iedereen studeerde geschiedenis of politicologie aan de UvA. In 2003 begon de Academie zich te verbreden door zich op universiteiten elders in het land te richten. Jongeren die naar het conservatorium gingen of studies als bouwkunde volgden, kregen een streepje voor.
In haar jaar was de politieke kleur van de alumni overwegend links, zegt Shermin Chavoushi (28), lichting 2016-17 en redacteur van de RTL-talkshows Jinek, Beau en Humberto. Journalist Charlotte Bouwman noemt de Academie plagend ‘het corps voor de links-intellectuele grachtengordelelite’. In 2011 noemde NRC-columnist Rosanne Hertzberger de BKB Academie ‘een soort school voor hoogopgeleide schattige politiek-correcte atheïstische D66-jongetjes en -meisjes’.
Thierry Baudet
Niet alle leden zijn progressief. Neem Thierry Baudet. ‘Natuurlijk is alles rond het universitaire wereldje linksig’, zegt hij. ‘Maar ik vond dat bij BKB niet domineren. Ik was in mijn lichting niet de enige met conservatieve denkbeelden. Overigens waren mijn denkbeelden toen nog niet uitgekristalliseerd en was alles in die tijd minder politiek.’
Tim Simons (26), lichting 2016-17, zat als VVD’er − hij is nu politiek adviseur van de Rotterdamse wethouder Bas Kurvers − in BKB toen het debat was gepolariseerd. Bij discussies over Zwarte Piet of de veeteelt stond hij vaak alleen. ‘Maar ja, ik wist dat in hartje Amsterdam meer mensen links dan rechts zouden stemmen. Ik vond het knetterleerzaam om met mensen van een andere politieke kleur te praten. En omdat we elkaar kenden, verliepen de discussies genuanceerd.’
In 2008 begon de werving, onder meer via studentenverenigingen, van jongeren met een migratieachtergrond. Dat begon stroef − aan BKB kleefde, niet geheel onterecht, het beeld van een wit, elitair bolwerk − maar is de laatste jaren van de grond gekomen. In 2019-20 hadden zeven van de 25 academici een niet-westerse migratieachtergrond. Twee in het oog springende nieuwe parlementariërs − Kauthar Bouchallikht (27) van GroenLinks en Habtamu de Hoop (23) van de PvdA − hebben de afgelopen twee jaar de Academie gedaan.
Tegelijkertijd zit er af en toe ook nog een FvD-stemmer tussen. Die diversiteit leidt soms tot spanningen, zegt academiecoördinator Sümeyye Ekmekci. In een tumultueuze week in maart 2019 pleegde een moslim een aanslag in Utrecht, schoot de extreem-rechtse Brenton Tarrant moslims dood in Christchurch en werd Thierry Baudet met zijn Forum voor Democratie de grootste partij bij de verkiezingen om de Provinciale Staten.
De alumnus Baudet werd een splijtzwam. ‘Sommige mensen spraken heel luchtig over zijn campagne’, zegt Ekmekci. ‘Daar was ik, met een aantal anderen, boos over. Want voor ons, mensen van kleur, was deze uitslag wezenlijk.’
Binnen BKB zijn er discussies over, zeggen Klusman en Ekmekci. Als het aan Klusman ligt, blijven FvD- en PVV-stemmers welkom. ‘Ik hoop dat we in gesprek blijven met elkaar.’ Ekmekci twijfelt. ‘Het wordt lastig om inclusief te blijven als sommigen in de groep achter een politieke partij staan die anderen in de groep letterlijk uitsluit.’
Ajax-jeugdopleiding
Diversiteit is er dus in afkomst en studieachtergrond, maar niet in opleidingsniveau. Iedereen is hoogopgeleid en ambitieus. ‘In mijn klas zaten geen mbo’ers en een enkele hbo’er’, zegt talkshowredacteur Shermin Chavoushi. ‘Klusman is voetbalfan en probeert een soort Ajax-jeugdopleiding samen te stellen’, zegt Ruben van Zwieten (37), lichting 2005-06, predikant en oprichter van De Nieuwe Poort, een ‘huis voor ontmoetingen en inspiratie’ met vestigingen in Amsterdam en Rotterdam. ‘We zoeken inderdaad toekomstige toppers’, zegt Klusman. Ekmekci: ‘Maar niet van die cv-bouwers.’ Klusman: ‘Nee, het moeten tegendraadse figuren zijn.’
‘Iedereen wil heel graag de slimste zijn’, zegt Alexander Klöpping. ‘Als je met elkaar aan het eten bent, gaat het niet over wat je het weekend hebt gedaan. Het gaat over wereldzaken, over wat er in de krant heeft gestaan.’
De aanwezigheid van zoveel bollebozen leidt natuurlijk tot apenrotsgedrag. Klusman paste de introductieronde aan nadat de academici een aantal jaar geleden allemaal hun glanzende cv’s begonnen op te lepelen. ‘Ze waren elkaar aan het overtoepen’, zegt Klusman. Ekmekci: ‘Nu vragen we of ze zichzelf in drie woorden kunnen omschrijven, en dat mag niet over werk of studie gaan.’
Na de vrijdagavondsessie gingen de academici vaak nog de stad in. ‘Dan werd er natuurlijk flink gezopen’, zegt Thierry Baudet. Daar zijn liefdes bij ontstaan. Baudet had anderhalf jaar een relatie met een BKB’er. Alexander Klöpping leerde zijn vrouw bij BKB kennen. Shermin Chavoushi heeft er haar vriend aan overgehouden. Klusman: ‘Er zijn veel BKB-baby’s.’
Gevraagd naar wat het waardevolst is van BKB, zegt vrijwel iedereen: de vriendschappen en het netwerk dat je eraan overhoudt. Erik van Bruggen introduceerde Klöpping per mail aan mensen. Klöpping: ‘Dan mailde hij dat we koffie moesten gaan drinken omdat we elkaar leuk zouden vinden. Zoiets is zo fijn.’ Journalist Charlotte Bouwman is vanwege haar suïcidale neigingen nu acht maanden opgenomen in een spoedkliniek voor psychiatrie, maar werkt − als haar dat lukt − als beheerder van de sociale media van BKB. ‘Voor mij is het heel belangrijk om aansluiting te houden bij de maatschappij.’ Toen ze begon met haar protestactie in het ministerie, belde ze Klusman voor goede raad. Toen Klöpping vorig jaar Blendle verkocht, deed hij hetzelfde.
550 alumni
BKB, dat jaarlijks een alumniborrel en -voetbaltoernooi organiseert, is bij het onderhouden van het netwerk niet wars van opportunisme, zegt Ruben van Zwieten. ‘Als iemand bij Buitenhof heeft gezeten, zeggen ze: ‘Hij of zij is van BKB.’ Ik ben een veelgevraagd spreker, maar ik heb nooit meer wat van ze gehoord.’
Klusman: ‘Ruben weet toch niet met wie ik allemaal contact onderhoud? Dat zijn echt niet alleen maar mensen die in Buitenhof hebben gezeten.’ Klusman erkent wel dat hij beter contact wil onderhouden. ‘Maar nu Lennart weg is en Erik overleden, komt veel op mijn bordje terecht. En dat is lastig: we hebben nu 550 alumni.’
Met velen is het contact schaars. Hij noemt het dan ook ‘totaal overdreven’ dat NRC hem omschreef als ‘mentor’ van Sywert van Lienden. ‘Ik heb hem in zijn academiejaar vijf keer gezien en daarna enkele keren contact gehad.’ Wel schafte hij met BKB mondkapjes aan bij Van Lienden.
Na de rel rond Van Lienden, die niet wilde meewerken aan dit stuk, bekritiseerde Toine Donk van Das Mag de houding van een aantal BKB-alumni. ‘Bij de BKB-kliek hebben we de neiging elkaar te beschermen of stil te blijven, waar we normaal vooraan staan met kritiek’, schreef hij op Twitter. ‘Het is geen goede look: de nieuwe elite die zich gedraagt als de oude waar we zo kritisch op waren.’
Donk noemt geen namen, maar het is aannemelijk dat hij onder anderen doelt op Alexander Klöpping, die op 22 mei tweette dat de Volkskrant over Van Lienden schreef ‘alsof het een inquisitie betreft’. ‘Ik vond het verhaal van de Volkskrant in het begin niet zo goed onderbouwd’, zegt Klöpping. ‘Nog onduidelijk was bijvoorbeeld welk bedrag Sywert had verdiend. Daarom vond ik het disproportioneel dat hij op de voorpagina van de zaterdagkrant stond. Nu alle feiten bekend zijn, begrijp ik die keuze wel en schrijf ik ook dat ik diep, diep teleurgesteld ben in de man.’
Had hij anders gereageerd als Van Lienden niet bij BKB had gezeten? Klöpping: ‘Ik ken Sywert een beetje en had hem heel hoog zitten, deze berichten leken daarmee in tegenspraak, en daarom wachtte ik wat langer met het geven van mijn oordeel. Maar dat heeft verder niets met de BKB Academie te maken.’
Wachten met je oordeel omdat je iemand kent is ‘absoluut een sympathieke intuïtie’, zegt Donk. ‘Alleen gebeurde dat juist niet: de BKB’ers die ik hoorde, gaven meteen de media de schuld. Dat eenzijdig opschorten van je oordeel waar het bekenden betreft, is een schoolvoorbeeld van privilege. ‘Ach, we kennen elkaar toch?’ Door de #MeToo-beweging hebben we gezien welke perverse gevolgen die reflex kan hebben.’
Aanmelden voor de BKB Academie
Tot 12 juli kunnen jongeren van 18 tot 28 jaar zich aanmelden voor de BKB Academie via de site van BKB. De cursussen zijn gratis. Wel moet iedereen 250 euro borg betalen. Als je één sessie mist, raak je 125 euro kwijt. Bij een tweede keer krijg je niets terug. De enige geldige reden om afwezig te zijn is een begrafenis of huwelijk van een familielid.
BKB betaalt het grootste deel van de jaarlijkse reis, van de academici wordt een bijdrage van 1.250 euro gevraagd. ‘De Academie kost ons best veel geld’, zegt oprichter Alex Klusman. ‘Maar het netwerk dat we ermee opbouwen levert nog veel meer op.’
Reacties
Een reactie posten