Pech voor de aardappel: Nederland moet natter
Interview
Pech voor de aardappel: Nederland moet natter
Hydrologie Om droogte tegen te gaan is een flinke verhoging van de grondwaterstand nodig, schrijven Nederlandse onderzoekers: minstens 20 centimeter. Dat heeft gevolgen voor de akkerbouw.
Om de Nederlandse zandgronden beter bestand te maken tegen zomerse droogte zijn er omvangrijke, structurele ingrepen nodig. Dat schrijven hydrologen in een artikel dat binnenkort wordt gepubliceerd in het vakblad Stromingen.
De frequentie en intensiteit van droogtes, hittegolven, hoosbuien, tropische cyclonen en overstromingen nemen wereldwijd toe, zo meldde het IPCC, het klimaatbureau van de Verenigde Naties, maandag in een rapport. Schade en sterfte bij mens en natuur nemen eveneens toe.
Ook in Nederland, zeker in het binnenland, is een trend van toenemende zomerse droogte. Zoals in 2018 en 2019. „Toen schaadde het de landbouw, de scheepvaart, de natuur”, zegt Perry de Louw van kennisinstituut Deltares, en eerste auteur van het artikel.
Nederland zal zich moeten aanpassen, zegt hij. De zandgebieden, waar neerslag snel infiltreert, zijn extra gevoelig voor droogte. Ze beslaan min of meer de rechterhelft van Nederland – als je een diagonaal trekt van Groningen naar Middelburg – met uitzondering van Zuid-Limburg.
Jullie onderzoek richt zich op grondwater. Waarom?
„Dat is de basis van het watersysteem. Regen valt op het land, sijpelt door tot het grondwater en stroomt dan af via sloten en beken naar de rivieren en verder naar zee. We houden de grondwaterstand al decennia vrij laag, vooral voor de landbouw. We hebben Nederland er vooral op ingericht om water snel naar zee af te voeren.”
Hoeveel moet de grondwaterstand omhoog?
„Minstens 20 tot 30 centimeter. Soms meer, ongeveer het dubbele.”
Jullie hebben daarvoor drie opties doorgerekend. Welke kwam er als beste uit?
„Onze conclusie is juist dat alledrie de opties nodig zijn. Dat is best heftig. Het maakt duidelijk hoe ingrijpend dit is.
„Je kunt de afvoer van water vertragen, door bijvoorbeeld het waterpeil in de sloten en beken te verhogen, of door ze te dempen. Dat zul je op grote schaal moeten doen. De zandgronden tellen 150.000 kilometer aan sloten en beken. Als je daarvan maar 10.000 kilometer aanpakt gebeurt er niks, zo laten we in onze berekening zien.
„Je kunt ook het onttrekken van grondwater beperken, bijvoorbeeld door drinkwaterbedrijven. Ik weet dat zij druk naar alternatieven kijken. Moeten ze meer overstappen op oppervlaktewater? Moeten ze meer brak water, of zelfs zeewater, winnen? En dan is er, juist in droge zomers, het probleem dat boeren nog extra grondwater onttrekken voor beregening, terwijl het systeem dan al bijna leeggelopen is. Zeker in de buurt van natuurgebieden moeten we dat beperken.
„We kunnen bij die tweede optie ook naar ons eigen gebruik kijken. Ik vind het intens jammer dat we van schoon, soms honderden jaren oud grondwater drinkwater maken, waarvan we vervolgens een flink deel zo via de wc wegspoelen. In België moeten huishoudens daarvoor een regenwatertank aanleggen.
„De derde optie is de aanleg van extra ondergrondse buffers. Ik heb dat eerder voorgesteld voor de Veluwe, om in de winter overtollig water op te slaan in de bodem, boven op het grondwater. Dat kun je ook doen onder de Utrechtse Heuvelrug, de Sallandse Heuvelrug, onder de Drunense Duinen, waar het grondwater diep genoeg zit om extra water op te slaan.
„Je kunt bij deze meer-erin-optie ook denken aan het vervangen van naaldbossen door loofbossen. Naaldbomen verdampen veel meer. En in bebouwd gebied kun je regenpijpen afkoppelen van het riool, zodat het niet meteen wordt afgevoerd maar in de bodem trekt.”
Jullie stellen voor om de grootscheepse aanpassing te beginnen rond beschermde natuurgebieden. Waarom?
„Daar speelt verdroging al vele decennia. De natuur heeft er enorm onder te lijden. Terwijl de Europese Habitatrichtlijn stelt dat je de Natura2000-gebieden in een goede toestand moet brengen. Voor veel gebieden hoort daar een veel hogere grondwaterstand bij.”
Jullie adviseren om bufferzones aan te leggen rondom die natuurgebieden. Hoe breed moeten die zijn?
„Het hangt af van de ingreep. Als je sloten gaat dempen, dan is dat in een strook van 500 meter al best effectief. Maar de grondwateronttrekkingen zul je in een veel bredere strook moeten verminderen, zo niet stoppen. Want die hebben op grote afstand nog impact op het grondwater.”
Die bufferzones zullen flink natter worden, zeker in de winter. Daar komt bij dat door klimaatverandering de winterse neerslag toeneemt. Is in die zones nog wel landbouw mogelijk?
„Op sommige plaatsen zul je geen traditionele landbouw meer kunnen bedrijven. Dan zullen we op zoek moeten naar alternatieven. De meeste akkerbouwgewassen, zoals aardappels, redden het niet als ze te nat staan.”
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/02/data82684616-45996a.jpg)
Boeren in de buurt van natuurgebieden krijgen er nog een probleem bij. Ze moeten niet alleen de uitstoot van stikstof sterk terugdringen, hun land wordt ook nog eens natter, waardoor ze sommige gewassen niet meer kunnen verbouwen.
„Nederland is overvol. In sommige gebieden zal blijken dat een nattere natuur zich moeilijk laat verenigen met landbouw. Ik zie vooral een enorme kans om twee grote problemen, stikstof en droogte, samen aan te pakken.”
Reacties
Een reactie posten