Democratische krachten in Europa moeten in actie komen tegen de Amerikaanse oligarchie
I
n 2008 maakte ik niet alleen mijn Facebook-account aan, maar begon ik ook aan mijn afstudeerscriptie. Het ging over mededinging op de Nederlandse supermarkt-markt, ‘ongeoorloofde inkoopmacht in de retailsector’ luidde de titel. Albert Heijn dreigde dominant te worden en kleinere producenten te benadelen, door het eigen huismerk op een mooier schap te leggen. Ik kan me herinneren dat het marktaandeel van Albert Heijn onder de 30 procent moest blijven, om problematische dominantie te voorkomen.
Anders dan supermarkten hebben bigtechbedrijven zich moeiteloos onttrokken aan het mededingingsrecht. Dat komt allereerst omdat de VS van oudsher leidend zijn op het gebied van het mededingingsrecht, denk aan de Sherman Act die een einde maakte aan een vorige generatie Amerikaanse oligarchen en monopolisten. Maar nu zien de VS de eigen bigtechgiganten als hun ‘winnaars’ van de wereldwijde aandachtsindustrie. Die overwinning heeft door de afhankelijkheid van overheden van big tech en haar data ook een geopolitiek belang, dat nu met Trump en Musk pijnlijk duidelijk wordt.
Over de auteur
Sander Schimmelpenninck is journalist, ondernemer en columnist van de Volkskrant. Eerder was hij hoofdredacteur van Quote. Columnisten hebben de vrijheid hun mening te geven en hoeven zich niet te houden aan de journalistieke regels voor objectiviteit. Lees hier de richtlijnen van de Volkskrant.
Naast Amerikaanse onwil en financiële overmacht is het opbreken van big tech ook moeilijk omdat het product digitaal en mondiaal is; een opsplitsing op basis van geografische grenzen is daarmee zinloos. Het enige dat wél zou kunnen, is het opsplitsen van techbedrijven op basis van verschillende functionaliteiten en diensten. Dus de dataopslag bij het ene bedrijf, het platform bij het andere. Dat zou overstappen ook veel makkelijker maken; dan neem je gewoon jouw opgebouwde rolodex mee naar een ander platform.
Na de nooit uitgevoerde splitsing van Microsoft en de goedgekeurde overname van Instagram door Facebook, leek mededingingsrechtelijk ingrijpen in de lucht te hangen. Maar die hoop is nu vervlogen. Bully Trump heeft alle nerds verenigd in een oligarchie c.q. idiocratie met één gezamenlijk belang: het nietsontziend vullen van de eigen zakken. Een drama voor de wereld, en vooral Europa, want Amerika lijkt Rusland te willen kopiëren, in plaats van te verslaan.
De gênante knieval van Mark Zuckerberg voor het Trump-regime zou alle democratische krachten in Europa in beweging moeten zetten. Anders dan X – het extreemrechtse prikbord waarvan journalisten en politici helaas moeilijk afkicken – gebruikt vrijwel iedere Nederlander een dienst van Meta (Facebook, Instagram of WhatsApp). Die beweging moet uit Brussel komen, want van het Nederlandse parlement hoeven we weinig te verwachten. Daar is immers een man de baas die drukker is met het likken van de hielen van Elon Musk dan met de belangen van ons land.
Het mededingingsrecht zal overigens niet voldoende zijn. Facebook-medeoprichter Chris Hughes, die regelmatig heeft gepleit voor de opsplitsing van Meta, wees er al eens op dat Zuckerberg nu eenmaal doet wat er van een CEO verwacht wordt: zoveel mogelijk aandeelhouderswaarde creëren. De waarde van een start-up uit Silicon Valley is vooral afhankelijk gebleken van het potentieel om een monopolist te worden. Zoals durfkapitalist Peter Thiel (ook al pro-Trump) ooit zei: ‘concurrentie is voor verliezers’.
De nieuwe Amerikaanse oligarchie is het product van roofkapitalisme dat alleen aan aandeelhouderswaarde denkt. Een Europees antwoord kan dus niet alleen bestaan uit actie op basis van het mededingingsrecht, maar zal ook bindende regels omtrent corporate governance moeten omvatten, die de prikkels voor bedrijven fundamenteel veranderen en rekening houden met de belangen van iedereen, de democratie incluis.
Te lang hebben we geaccepteerd dat het maatschappelijk belang ondergeschikt is aan het aandeelhoudersbelang. Daarom zitten we nu met een Amerikaanse oligarchie die onze westerse democratieën probeert te ondermijnen. Daar zijn een heleboel slimme mensen medeplichtig aan, die beter hadden moeten weten, en nu de verantwoordelijkheid hebben in actie te komen.
Reacties
Een reactie posten