Coup of angstcultuur? Hoe omroepbaas Arnold Karskens werd weggestuurd bij Ongehoord Nederland
Coup of angstcultuur? Hoe omroepbaas Arnold Karskens werd weggestuurd bij Ongehoord Nederland
ACHTERGROND
Ongehoord Nederland In de zomer van 2024 barstte de bom bij Ongehoord Nederland. Omroepbaas Arnold Karskens werd op non-actief gezet en later ontslagen. Deze week probeert hij via de rechter terug te keren. NRC reconstrueerde zijn val op basis van interne stukken en geheime opnames.
WAT IS HET NIEUWS?
(Oud-)bestuursleden van Ongehoord Nederland, onder wie PVV-minister Reinette Klever, nemen elkaar onder vuur over grensoverschrijdend gedrag bij de omroep.
Arnold Karskens, die afgelopen najaar werd ontslagen als omroepdirecteur bij de rechts-radicale omroep wegens onder meer intimidatie, beticht zijn opvolger Peter Vlemmix van grensoverschrijdend gedrag. Het is onderdeel van de strijd van Karskens om zijn baan terug te krijgen.
Om de ledenraad van Ongehoord Nederland te overtuigen dat hij onterecht is ontslagen, deelt Karskens een mail van Klever, voormalig zakelijk directeur van de omroep. Uit de mail blijkt dat er vorig voorjaar bij de vertrouwenspersoon vijf meldingen zijn gedaan door werknemers die zich onheus bejegend voelen door Vlemmix.
De recent tot voorzitter benoemde Vlemmix beschuldigt Klever er intussen van een medewerker te hebben aangezet tot het indienen van een klacht tegen hem, wat de minister tegenover NRC ontkent.
Op de voicemail is een zware stem te horen. Het is Arnold Karskens, hij is boos. „Wil jij me héél snel terugbellen”, zegt de oprichter van omroep Ongehoord Nederland. „Het moment is bijna aangebroken dat ik de stekker uit Ongehoord Nederland trek.”
Het is begin augustus 2024 en Karskens is net op non-actief gesteld bij de omroep die hij oprichtte. In het bericht, aan de voorzitter van de ledenraad van de omroep, maakt hij duidelijk wat hij eist. De ledenraad moet de Raad van Toezicht dwingen hem in ere te herstellen. Zo niet, „dan zal ik de ledenraad aansprakelijk stellen voor alle schade. Dit is onverkwikkelijk. Dit kan niet.”
Oud-oorlogsverslaggever Karskens denderde in 2022 het omroepbestel in met zijn rechts-radicale omroep voor de ‘ongehoorde’ Nederlander. Afgelopen zomer, nadat zakelijk directeur Reinette Klever voor de PVV minister was geworden, brak een bestuurscrisis uit. Een brandbrief, een intern én een extern onderzoek maakten gewag van een angstcultuur onder Karskens’ leiding. Die ziet het zelf heel anders: er is sprake van een „coup”. De coupplegers zijn volgens hem onder andere voormalig medebestuurder Peter Vlemmix, die tot Karskens’ frustratie tot omroepbaas is benoemd, en presentator Raisa Blommestijn. Komende donderdag vecht Karskens zijn ontslag aan voor de rechtbank van Den Haag.
Hoe kon het zo ver komen? NRC kreeg inzage in vertrouwelijke rapporten, mails, opgenomen vergaderingen van de ledenraad en voicemailberichten. Daaruit blijkt dat beschuldigingen van grensoverschrijdend gedrag over en weer inzet zijn van een machtsstrijd, die tot in kabinetskringen wordt gevoerd.
‘Ongewenste intimiteiten bij links’
„Intimidatie, scheldpartijen en ongewenste intimiteiten bij links: we horen er steeds vaker over.” Het is 30 mei 2023, een uitzending van Ongehoord Nieuws begint. Vaste anchor Raisa Blommestijn is verhinderd, vandaar dat zakelijk directeur Reinette Klever het item over grensoverschrijdend gedrag aankondigt. Klever en vaste gast Paul Cliteur, rechtsfilosoof, speculeren over de vraag waarom dit op links „vaker voorkomt” dan op rechts.
Ongehoord Nieuws, het lunchprogramma op NPO1 op dinsdag en donderdag, oogst vanaf het begin met regelmaat verontwaardiging. Voor de NPO is de grens bereikt in het voorjaar van 2023, na een tweede rapport van de Ombudsman van de publieke omroep: het programma schendt stelselmatig de journalistieke code van de NPO. Het NPO-bestuur wil dat het kabinet de uitzendlicentie intrekt. De eenheid is in die tijd groot binnen de aspirant-omroep. Eind november 2023, vier dagen na de verkiezingen waarbij de PVV 37 zetels behaalt en ook Ongehoord Nederland victorie kraait, besluit demissionair staatssecretaris Gunay Uslu (D66, Media) het verzoek van de NPO naast zich neer te leggen en de omroep in leven te houden. Maar de problemen voor de omroep van Arnold Karskens beginnen dan pas echt. Niet in de laatste plaats voor hemzelf.
Affaire-Blommestijn
Raisa Blommestijn is het gezicht van Ongehoord Nieuws, dus haar tweet eind januari 2024 trekt de aandacht. Ze stopt ermee, meldt ze. Volgens Blommestijn heeft Karskens haar een ultimatum gesteld: stoppen met X, voorheen Twitter, of stoppen met ON!. Ze spreekt van „een poging tot censureren”. Volgens Karskens gaat het slechts om het matigen van haar toon. Het is hem dan al bekend dat Blommestijn is verhoord door de politie vanwege een tweet waarin ze zwarte mannen beschreef als „negroïde primaten”. Ze zal daar eind 2024 voor veroordeeld worden tot een taakstraf.
Kritiek op de formerende partijen zou van Karskens niet meer mogen
Karskens vindt dat ze online vaker te ver gaat. De Raad van Toezicht van ON! – die het bestuur controleert – staat achter het optreden van Karskens. Blommestijn, jurist en gepromoveerd rechtsfilosoof, vertrekt bij de landelijke televisie en schuift aan als tafelgast bij onlinekanaal Blckbx. „Lijkt me duidelijk dat er meer achter de beslissing van Raisa zit, nl. haar businessmodel”, schrijft RvT-voorzitter Rob Legeland in de Telegram-groep van de leiding van ON!
Geen wanklank
Op 1 februari 2024 heeft Hilversum het voor een dag vooral over zichzelf, als het langverwachte rapport-Van Rijn over grensoverschrijdend gedrag bij de publieke omroep verschijnt. Over ON! staat geen wanklank in het rapport. Toch speelt er wel iets. Zakelijk directeur Klever belt met RvT-lid Gert Jan Mulder. Het gaat over mediadirecteur Peter Vlemmix van ON!, het derde bestuurslid. Er zijn vijf meldingen over Vlemmix gedaan bij de interne vertrouwenspersoon, mailt ze aan Mulder. Maar na gesprekken met medewerkers heeft Vlemmix de lucht geklaard. Hij erkent, volgens een mail van Klever aan Mulder, dat hij verbaal over de schreef is gegaan, door stress.
De dubbele pet van Karskens, hoofdredacteur en bestuursvoorzitter, kan „leiden tot machtsmisbruik”, stelt het rapport
Zoals meer omroepen besluit ook ON! afgelopen voorjaar de organisatie door te lichten. Het bureau Partners in Compliance rapporteert in april. Zeventien van de 21 medewerkers vulden de enquête in, driekwart is tevreden over het bestuur. Ook zijn er interviews afgenomen. Maar er staat ook kritiek in het rapport, dat NRC inzag. Zo ontbreekt een klachtenprocedure en zien vier respondenten „risico’s op grensoverschrijdend gedrag bij de directie”. De dubbele pet van Karskens, hoofdredacteur en bestuursvoorzitter, kan „leiden tot machtsmisbruik”, stelt het rapport.
De sfeer is ijzig op de redactie, constateert Nienke van Herksen op haar eerste dag. De Ermelose mode-ondernemer was jarenlang lid van de RvT en volgt op interim-basis Klever, inmiddels benoemd als PVV-minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp, op als zakelijk directeur.
Tussen Karskens en verslaggever Jonathan Krispijn, die nog altijd zuur is over het vertrek van Blommestijn, botert het niet. Ook wil Karskens van bureauchef George Woodham, voormalig FvD-lijsttrekker in Utrecht, af: hij vindt hem een antisemiet. Dat Woodhams freelance-contract niet zou worden verlengd, was volgens bronnen al besloten. Maar Vlemmix en Van Herksen gaan daar voorliggen: voor de zomer willen zij geen ontslagen. Karskens heeft het nakijken.
Ook de toezichthouders krijgen nu te horen dat er wat speelt. Een van hen is Gert Jan Mulder, bijgenaamd de ‘godfather van radicaal-rechts’, die als PVV-aanhanger in coronatijd opschoof naar Forum voor Democratie, de partij van zijn vriend Thierry Baudet. Binnen de omroep neemt Mulder vanaf halverwege juli steeds meer plaats in. „Wij zijn ons rot geschrokken dat de communicatie met sommige medewerkers is opgeschort”, schrijft hij in een mail op 15 juli aan het bestuur. Hij wenst Karskens „veel succes” op diens geplande excursie naar Spitsbergen.
Terwijl de oprichter boven de poolcirkel zit, gaat het ineens heel snel. In een café beklaagt Blommestijn zich tegenover directieleden Vlemmix en Van Herksen over omroepbaas Karskens. Ze zou door hem vernederd zijn. Hij verbood haar een bril te dragen, terwijl ze de autocue niet kan lezen. Ze zegt uitgescholden te zijn aan de telefoon over haar tweets – iets wat Karskens desgevraagd tegenover NRC ontkent.
Tot huilen gebracht
Nog geen week later krijgt de ON!-top een anonieme brandbrief onder ogen van een ‘collectief van bezorgde medewerkers’. Onder Karskens zou „een giftige afreken- en angstcultuur” zijn ontstaan. Blommestijn zou zijn gekleineerd; de bril wordt als voorbeeld genoemd. Een ander zou tot huilen zijn gebracht. Ook leven er inhoudelijke bezwaren op de koers. Kritiek op de formerende partijen zou van Karskens niet meer mogen nu er een PVV-kabinet in de maak is. Hij zou ook voor een reportage over het AIVD-verleden van aankomend premier Dick Schoof zijn gaan liggen.
„Karskens heeft meerdere malen van mijn bord zitten eten tijdens bedrijfuitjes”, zo wordt een oud-medewerker geciteerd
In de RvT hebben de anonieme werknemers geen vertrouwen, daarom vestigen ze hun hoop op de ledenraad. Dat is het tienkoppige orgaan dat de circa 40.000 omroepleden vertegenwoordigt en bijvoorbeeld de RvT kan heenzenden. NRC kreeg opnames van vier ledenraadvergaderingen met de RvT. „Wij geloven niet dat we het kunnen repareren”, zegt Mulder eind juli al. Ook de ledenraad schaart zich in meerderheid achter de brandbrief. Vooral Mulder voert het woord. „Dat je zo’n meid verbiedt een bril te gebruiken, ik vind het onacceptabel.” Ook Van Herksen meldt zich in de vergadering. Ze laat weten dat de passage in de brandbrief over Karskens vrouwonvriendelijke gedrag „80 tot 90 procent” Blommestijns relaas betreft.
Maar wie zitten er achter de brandbrief? Twaalf huidige en twee voormalig medewerkers, stelt de RvT vast in een persbericht – „niet Blommestijn”. Karskens ontwaart echter haar juridische schrijfstijl in de 18 pagina’s tellende brandbrief. Hij is niet de enige. Een omroepmedewerker appt Van Herksen dat de brandbrief „typisch Raisa haar stijl” is. „Ja, dat dacht ik ook”, antwoordt Van Herksen. Zij en Blommestijn antwoorden niet op vragen hierover van NRC.
Op 1 augustus verschijnt er een brief van „een eveneens collectief bezorgde medewerkers.” Die stellen het draagvlak van de brandbrief ter discussie en sporen aan tot extern onderzoek. RvT-lid Mulder en -voorzitter Legeland vinden dat niet nodig. Volgens Mulder kun je een organisatie niet leiden „alsof je op stap bent met twee terroristen en een militair ergens in Afghanistan en waar de kogels je om de oren vliegen”, zoals Karskens zou doen. De omroepbaas wordt op non-actief gesteld.
Zijn vertrek opent de deur voor oud-presentatrice Blommestijn. Ze gaat na de zomerstop weer presenteren. Precies waar in de brandbrief op werd aangedrongen: Karskens eruit, zij erin.
Op 3 augustus mailt Karskens een „eerste, onofficiële reactie”. Hij is ziek teruggekomen van Spitsbergen, maar zet wel de tegenaanval in. Hij beschuldigt Woodham van antisemitisme door het bagatelliseren van de Holocaust in Litouwen. Ook zou de bureauchef aandacht willen schenken aan complotdenker David Icke, wiens theorieën volgens experts antisemitische elementen bevatten. „Ik wens daar geen ruimte voor te maken”, stelt Karskens. En hij betoogt dat niet hij, maar juist mediadirecteur Vlemmix – de huidige omroepbaas – zich op de werkvloer grensoverschrijdend gedroeg. Als Karskens zijn reactie ook deelt via X, wordt het conflict bij ON! landelijk nieuws. „Beste mensen. Er wordt een coup gepleegd tegen mij.” Hij spreekt de voicemail van de voorzitter van de ledenraad in en dreigt „de stekker” uit de omroep te trekken. Karskens heeft hem ook woedend opgebeld, vertelt de voorzitter in de appgroep. „Telefonisch ging die een stuk verder.”
Niet iedereen is gerust op een toekomst zonder Karskens. Een lid wil vergaderen over de „mogelijk extreme rechtse richting” waar de omroep op afkoerst
Karksens voert een verloren strijd. Mulder plaatst een foto op X, genomen op zijn jaarlijkse ‘gezondrechtse barbecue’ met zijn duimen omhoog. Naast hem onder meer FvD-leider Baudet, Blommestijn, Vlemmix en de kersverse interim-bestuurder van ON!, voormalig PVV-Kamerlid Harm Beertema. Onder de foto vol halflege wijnglazen, rood aangelopen gezichten en een bord met resten gegrild vlees staat het bijschrift: „All in the family: saamhorigheid, compassie en eensgezindheid. Het vertrouwen in de toekomst is nog nooit zo groot geweest! #ongehoord”. De dag erop lekt via website Geenstijl ook de brandbrief uit.
‘Meer extreme richting’
Maar niet iedereen is gerust op een toekomst zonder Karskens. Een lid van de ledenraad wil vergaderen over de „mogelijk extreme rechtse richting” waar de omroep op afkoerst, maar daar blijkt in de appgroep amper steun voor. De voorzitter is hier zelf „niet bang” voor, maar staat open voor discussie. Een ander lid reageert: „Ik ben terminologie als extreem rechts, en de negatieve connotatie ervan meer dan zat.”
Halverwege augustus heeft de RvT van ON! een intern onderzoek over Karskens afgerond. Er zou met „ten minste dertig personen” contact zijn geweest. Karskens, staat in het vertrouwelijk rapport dat NRC inzag, zou drie medewerkers hebben willen wegsturen. Een van hen, een vrouw, vond hij „dom”. De RvT noemt het onbestaanbaar dat mensen worden ontslagen „om hun vermeend beperkte hersencapaciteit” of „ongegronde beschuldigingen”.
Een groot deel van het rapport gaat verder over Blommestijns klachten. Maar er is meer. „Karskens heeft meerdere malen van mijn bord zitten eten tijdens bedrijfuitjes. Ik durfde er niks van te zeggen”, zo wordt een oud-medewerker geciteerd. Een andere medewerker kreeg een „ondervraging in Stasi-stijl. Ik had het gevoel dat ik ieder moment, figuurlijk gezien, een kogel door de kop gejaagd kon krijgen.” Karskens maakt zich bovendien schuldig aan „smaad en laster” met zijn beschuldigingen op X. Hij wordt geschorst.
‘Gebrekkig onderzoek’
De RvT heeft inmiddels op aanbevelen van het Commissariaat voor de Media ook een extern onderzoek ingesteld. De val van Karskens wordt opgetekend door consultancybedrijf Svision uit Ermelo, in een rapport dat twee experts in NRC later „gebrekkig” noemen. Svision concludeert dat Karskens, die niet aan het onderzoek wilde meewerken, zich schuldig maakte aan „intimidatie, verbaal geweld, pesten en machtsmisbruik”. Van Karskens lezing blijft weinig overeind in het rapport: er was geen sprake van antisemitisme. Karskens wordt ontslagen.
Een medewerker die zich juist over Vlemmix zou hebben beklaagd, is door „een bestuurslid aangezet om (valselijk) een officiële klacht in dienen”
Svision stelt nog iets merkwaardigs vast. Een medewerker die zich juist over Vlemmix zou hebben beklaagd, is volgens het rapport door „een bestuurslid aangezet om (valselijk) een officiële klacht in dienen”, met als doel Vlemmix’ positie „te verzwakken” in de organisatie. De huidige algemeen directeur onderschrijft deze lezing tegenover NRC.
Met het „bestuurslid” wordt de huidige minister Klever bedoeld. Die laat via haar woordvoerder weten dat zij deze medewerker nooit heeft aangespoord. „Het zat zo: zij klaagde over zijn grensoverschrijdend gedrag. Toen de mediadirecteur hierop werd aangesproken, wilde hij zo snel mogelijk van haar af.” Vlemmix bestrijdt dit desgevraagd. De vrouw werkt nog steeds bij ON! en reageert tegenover NRC per app dat ze Vlemmix nergens van beticht heeft. „Wel werd daar op aangestuurd door personen binnen de organisatie. Waarom weet ik niet.”
De laatste link tussen Karskens en de omroepvereniging die hij in 2019 oprichtte wordt in november doorgesneden als hij geroyeerd wordt als omroeplid. Hij bestookt de ledenraad met mails. Eén van de stukken die hij daarbij meestuurt is de mail van Klever aan Mulder waarin staat dat er meldingen zijn gedaan tegen Vlemmix. „Voor uw informatie: zeker vijf medewerkers zijn bereid om voor de rechter onder ede tegen Vlemmix te getuigen”, schrijft Karskens.
In diezelfde maand besluit Vlemmix namens het bestuur tot een compensatie voor de ledenraad van 350 euro per bijgewoonde vergadering en voor de voorzitter 500 euro. Ook met terugwerkende kracht over 2024. Voor omroepverenigingen is dit ongekend hoog: bij andere omroepen gaat het om tientjes, reiskostenvergoeding en een appelpunt bij de koffie, blijkt uit een rondgang.
Zonder Karskens bevalt het de brandbriefondertekenaars ondertussen goed. „Het werd een PVV-kanaal”, zegt verslaggever Krispijn in een interview met het youtubekanaal van Robert Jensen. „Dat hebben we mooi voorkomen met z’n allen.” In een eindejaarsuitzending van Ongehoord Nieuws bedankt Blommestijn Woodham en Krispijn voor hun „inzet” om haar terug te halen. „Graag gedaan”, zegt Woodham, inmiddels gepromoveerd tot eindredacteur. „De mechanismen bij de omroep hebben gefunctioneerd.”
Reacties
Een reactie posten