Wie wint de confrontatie: Tata Steel of de milieutoezichthouder?
10 apr 16:30
Wie wint de confrontatie: Tata Steel of de milieutoezichthouder?
De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied heeft het toezicht op Tata Steel geïntensiveerd. Resultaat: zeventien juridische procedures tussen de toezichthouder en het staalconcern. Twee maatregelen hangen Tata Steel als een zwaard van Damocles boven het hoofd.
In het kort
- •Toezichthouder heeft handhaving bij Tata Steel geïntensiveerd wegens oude installaties.
- •Twee maatregelen hangen de staalproducent als zwaard van Damocles boven het hoofd.
- •Handhaving heeft tot groot aantal juridische confrontaties geleid.
Het is enkele dagen voor de kerst van 2024 als de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, de provinciale milieutoezichthouder, Tata Steel verrast met een officiële aanzegging. Een ingrijpende maatregel, die erop neerkomt dat het staalconcern binnen twaalf maanden orde op zaken moet stellen bij zijn cokesfabriek 2. Deze mag van de toezichthouder geen verontreinigende rauwe cokes meer produceren. Als Tata Steel het onderhoud niet tijdig verbetert, dreigt sluiting van de fabriek.
De boodschap komt hard aan in IJmuiden. Cokesfabriek 2 is een cruciaal onderdeel in de productie van staal. Gedwongen sluiting zou volgens Tata het voortbestaan van de hele staalfabriek in gevaar brengen. De emoties lopen op en de directie van de cokesfabriek roept het verontruste personeel bij elkaar. ‘Medewerkers bij de cokesfabriek 2 hadden veel vragen: “Wat betekent dit voor mij?” Vergeet niet, het was net voor de kerst’, zegt een woordvoerder van Tata.
Tegelijk met de aanzegging legt de toezichthouder ook twee dwangsommen op wegens veel te hoge emissies van schadelijke stoffen bij cokesfabriek 1 en 2. Als Tata niet binnen acht weken met oplossingen komt, kunnen de dwangsommen in stappen oplopen tot maximaal €27 mln.
Hardere stappen
Jaap Venniker, bestuurslid van actiegroep Frisse Wind.nu, heeft het sterke vermoeden dat Tata Steel is geschrokken van de hoogte van de nieuwe dwangsommen. ‘Die zijn veel hoger dan eerder opgelegde dwangsommen. Dit moet hard zijn aangekomen. Het gaat om serieus geld.’
Actiegroepen van omwonenden hebben in de afgelopen jaren de toezichthouder verweten te slap op te treden tegen de staalproducent
Daar komt bij dat de financiële situatie bij Tata Steel zorgelijk is. Het concern kondigde woensdag niet voor niets een ingrijpende reorganisatie aan, waarbij een vijfde van de banen in IJmuiden komt te vervallen.
Venniker heeft de indruk dat de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied in het afgelopen jaar is overgegaan tot ‘hardere stappen’ tegen het staalconcern. Een ding is duidelijk: met de twee maatregelen van december gaat de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied duidelijk de confrontatie aan met het staalconcern.
Het optreden is een contrast met het imago dat de toezichthouder in de ogen van tegenstanders van Tata Steel de afgelopen jaren heeft opgebouwd. Actiegroepen van omwonenden hebben in de afgelopen jaren de instantie meerdere keren verweten te slap op te treden tegen de staalproducent.
Ze stonden daarin niet alleen. In een rapport uit 2023 had de Onderzoeksraad voor de Veiligheid ook kritiek op de provincie Noord-Holland en de omgevingsdienst. In het verleden was het optreden volgens de onderzoekers te reactief. Er werd vooral gesteund op data van het bedrijf zelf, waardoor er bij de omgevingsdienst te weinig kennis werd opgebouwd.
Vaker handhaving nodig
De milieutoezichthouder heeft geleerd. Het team dat zich bezighoudt met Tata Steel is uitgebreid. Verder heeft de provincie Noord-Holland extra middelen vrijgemaakt voor de vergunningverlening, het toezicht en de handhaving. ‘In 2025 betreft het een stijging van 15%’, staat in een schriftelijke reactie op vragen.
Verscherping van het toezicht is noodzakelijk, benadrukt de omgevingsdienst. ‘Tata Steel is een staalbedrijf waarvan sommige installaties circa honderd jaar oud zijn. Door de verouderde installaties heeft het bedrijf steeds meer moeite zich aan de milieuregels te houden.’
Dit zorgt er volgens de toezichthouder voor dat er meer toezicht en vaker handhaving nodig is om het bedrijf ‘te dwingen’ zich alsnog aan alle regels en wetten te laten voldoen. Verder wijst de toezichtinstantie op het ‘drastisch toegenomen belang dat de maatschappij hecht aan een gezonde leefomgeving’. De omgevingsdienst is zelf meer metingen gaan verrichten bij de negentien installaties van Tata Steel.
Het toezicht en de handhaving bij Tata Steel, het grootste industriële bedrijf in de portefeuille van de toezichthouder, eist tegenwoordig de meeste tijd en het meeste geld bij de omgevingsdienst op. ‘Het toezicht vergt jaarlijks zo’n 47.000 mensuren. Dit betreft onder anderen inhoudelijke experts, adviseurs, inspecteurs en vergunningverleners.’
Niet verwonderlijk gezien het complexe vergunningenstelsel. Sinds de hoofdvergunning in 2007 werd herzien zijn er volgens de omgevingsdienst 850 vergunningen verstrekt als uitbreiding, aanvulling of aanpassing van deze hoofdvergunning.
Meer juridische procedures
De maatregelen tegen Tata Steel hebben geleid tot een flink aantal juridische procedures tussen de toezichthouder en het staalconcern. ‘We zien een duidelijke toename’, aldus de omgevingsdienst. Eind maart waren dat zeventien procedures, die deels bij de rechtbank en deels bij de bezwaarcommissie van de provincie Noord-Holland lopen.
Vooral de twee handhavingsacties uit december hangen als een zwaard van Damocles boven Tata. Daarin staan immers harde termijnen waarbinnen het bedrijf maatregelen moet nemen om de overtredingen te stoppen. Bovendien hebben ze in potentie de zwaarste gevolgen.
In een juridische tegenaanval heeft Tata bezwaar aangetekend tegen de aanzegging. Verder eiste het concern begin februari in de Haarlemse rechtbank een schorsing van de aanzeggingsbrief. Het doel was om de verplichting van tafel te krijgen binnen zes weken een plan van aanpak in te dienen hoe de cokesfabriek 2 op orde te krijgen.
Het is ‘niet aannemelijk dat (Tata) in staat is om de overtredingen te herstellen’, stelt de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied
Die schorsing kreeg Tata Steel niet, maar volgens de rechter was het plan van aanpak dat het bedrijf binnen zes weken moest indienen geen afdwingbare verplichting. Tegelijk zei de rechtbank te begrijpen dat de omgevingsdienst de vinger aan de pols wil blijven houden over welke acties Tata denkt te gaan ondernemen.
Hoe nu verder? Tata zegt in een reactie ‘in gesprek’ te willen gaan over de aanpak. ‘Het is in ons aller belang om hier duidelijkheid over te hebben, zodat wij hier een goede invulling aan kunnen geven.’ Verder laat de onderneming weten contact op te zullen nemen met de omgevingsdienst. Niet alleen over de invulling van maatregelen, maar ook over ‘overlegstructuren, momenten van overleg en tussentijdse updates’.
Scheuren in de oven
Het is de vraag of dat binnen de gestelde termijn van twaalf maanden tot de gewenste resultaten leidt. In het rechterlijk vonnis staan namelijk delen uit het nog ongepubliceerde onderzoeksrapport van de omgevingsdienst over wat er mis is met de cokesfabriek 2.
Die passages liegen er niet om: lekkages als gevolg van scheuren, een open voeg in een ovenwand en mechanische beschadigingen aan de oven. Tata Steel zou zeven overtredingen plegen, blijkt uit het vonnis. Verder vindt de toezichthouder het ‘niet aannemelijk dat (Tata) in staat is om de overtredingen te herstellen’. Een conclusie die fel wordt bestreden door Tata.
Als de staalproducent binnen twaalf maanden niet kan voldoen aan de eis voor cokesfabriek 2, zegt de toezichthouder ‘te overwegen’ of de vergunning helemaal wordt ingetrokken. Tata hoopt natuurlijk dat in de tussentijd de bezwaarcommissie van de provincie de toezichthouder terechtwijst.
En dan is er die tweede dreun die Tata Steel in december te verwerken kreeg: de dwangsommen voor de te hoge uitstoot bij beide cokesfabrieken. De onderneming wilde in een kort geding een schorsing aanvragen, maar die rechtszaak werd op het laatste ogenblik ingetrokken.
Over de reden hiervoor zegt een woordvoerder: ‘We hebben ervoor gekozen dit niet verder te juridiseren. We hebben al bezwaar aangetekend bij de provincie. En de rechter heeft in de eerdere uitspraak over de cokesfabriek 2 gezegd dat we in gesprek moesten gaan met de omgevingsdienst.’
Voet bij stuk
De toezichthouder houdt echter vast aan het ingezette beleid. In een reactie zegt de omgevingsdienst dat na het schrappen van de rechtszaak ‘ook op korte termijn de besluiten van kracht zijn’. In andere woorden: de termijn van acht weken is verstreken en de dwangsommen kunnen worden verbeurd als bij een meting overschrijdingen worden geconstateerd. ‘De eerste metingen staan gepland’, laat de toezichthouder weten.
De komende maanden zal blijken hoe de confrontatie tussen toezichthouder en bedrijf afloopt. Voor beide staat er veel op het spel. Voor het personeel duurt de onzekerheid hierover voort. En dat krijgt ook nog eens een grote ontslagronde te verwerken.
Hoge werkdruk
De maatregelen van de toezichthouder leiden ook bij de afdelingen juridische zaken en vergunningen van Tata Steel tot een toegenomen werkdruk. Dat komt overigens niet alleen door juridische procedures. ‘We zijn ook bezig met de uitvoering van het plan voor groen staal’, zegt Ruth van de Moesdijk, directeur van de afdeling gezondheid, veiligheid en milieu. ‘Daarvoor moeten we een milieueffectrapportage maken. Die bestaat uit vijftien hoofddocumenten, die elk honderden pagina’s tellen. Dat is veel werk.‘ Haar afdeling, waaronder ook de milieuvergunningen vallen, telt 190 mensen.
Door de grote aandacht in de media voor rechtszaken waarin Tata Steel is betrokken, bestaat de indruk dat er veel juridische procedures rond de staalproducent zijn. Jessica Nagtegaal, hoofd van de juridische afdeling, wil dat beeld rechtzetten. ‘Vorig jaar waren we betrokken bij elf zaken die bij de rechtbank dienden. Daarvan waren er zes bestuursrechtelijk, vier civielrechtelijk en een strafrechtelijk.’ De strafrechtzaak viel negatief uit voor Tata. ‘Bij de bestuursrechtelijke zaken waren we bij de helft als belanghebbende betrokken, niet als eiser of verweerder.’
Gelet op de grootte van het concern is de juridische afdeling relatief klein, benadrukt Nagtegaal. ‘De hele afdeling telt twaalf juristen en drie ondersteunende mensen. Maar daarvan richten zich slechts twee op bestuursrechtelijke zaken, waaronder het voeren van procedures en advisering.’ De anderen houden zich bezig met het opstellen van contracten voor inkoop, verkoop en r&d.’ Daarnaast maakt Tata bij het voeren van procedures gebruik van een extern advocatenkantoor.
Reacties
Een reactie posten